Rządy Mieszka Plątonogiego, Henryka Brodatego i Henryka II Pobożnego. Kalendarium

1210

Panowanie Mieszka Plątonogiego w Krakowie (1210 - 11).

1211

16 V. Umiera książę opolsko-raciborski Mieszko Plątonogi. Został pochowany prawdopodobnie w katedrze krakowskiej.

Lokacja Złotoryi na prawie niemieckim.

1214

Traktat spiski zawarty między królem węgierskim  Andrzejem II a księciem krakowskim Leszkiem Białym.  Postanowiono   powołać w Haliczu królestwo i osadzić tam syna Andrzeja, siedmioletniego Kolomana, ożenionego z trzyletnią córką Leszka Białego, Salomeą.

Pierwsza lokacja Wrocławia na prawie magdeburskim.

1215

Na soborze laterańskim Chrystian przedstawił wyniki swej misji w Prusach i został wyświęcony na biskupa Prus.

Przywilej wolborski. Leszek Biały, Konrad Mazowiecki, Władysław Odonic i Kazimierz opolski nadali wyższemu duchowieństwu prawo sądownictwa nad ludnością przypisaną do dóbr kościelnych oraz szereg zwolnień od danin i powinności wynikających z prawa książęcego.

1216

Książę Pomorza Gdańskiego Świętopełk II składa hołd Leszkowi Białemu.

Biskup pruski Chrystian otrzymuje od Konrada Mazowieckiego Chełmżę.

 Henryk Kietlicz wymusza na Władysławie Laskonogim oddanie Odonicowi dzielnicy poznańskiej.

1217

Władysław Laskonogi usuwa Władysława Odonica z Wielkopolski.

Zmiany w elicie władzy w Krakowie. Wywodzący się z Gryfitów Marek zostaje wojewodą krakowskim. Wincenty Kadłubek ustępuje z biskupstwa i wstępuje do klasztoru cysterskiego w Jędrzejowie, a jego stanowisko zajmuje kanclerz Leszka Białego, Iwo Odrowąż.

Przymierze   Henryka   Brodatego z Leszkiem Białym zawarte na wiecu w Dankowie. Prawdopodobnie Henryk Brodaty zawarł już   wcześniej porozumienie z Władysławem Laskonogim, a w tym samym czasie mogło także dojść do sojuszu Leszka Białego z Władysławem Laskonogim.

1218

Biskup pruski Chrystian otrzymuje od papieża prawo zakładania biskupstw i wyświęcania biskupów, gromadzenia i organizowania krzyżowców, dawania licencji misyjnych do Prus. Prawdopodobnie papieże Honoriusz III i Grzegorz IX planowali utworzenie państwa biskupiego w Prusach, podległego bezpośrednio Stolicy Apostolskiej.

Henryk Brodaty przekazał ziemię lubuską w dożywocie Władysławowi Laskonogiemu.

1219

Wyprawa polsko-węgierska osadza w Haliczu króla Kolomana i Salomeę.

22 III. Śmierć Henryka Kietlicza, arcybiskupa gnieźnieńskiego.

Biskup pruski Chrystian sprowadza krzyżowców  z  Saksonii, Meklemburgii i Turyngii.

Małżeństwo Władysława Odonica z Jadwigą, siostrą księcia Gdańska Świętopełka.

1221

Mścisław Udały, książę nowogrodzki i kijowski, zdobywa  Halicz i bierze do niewoli Kolomana i Salomeę. Ceną za uwolnienie Kolomana było zrzeczenie się przez niego tytułu króla halickiego i umowa, że po śmierci Mścisława władza w Haliczu wróci do węgierskich Arpadów.

1222

Fundacja klasztoru Dominikanów w   Krakowie.   W   fundacji wzięli udział święty Jacek i błogosławiony Czesław.

Biskup pruski Chrystian otrzymuje Chełmno.

Wyprawa książąt polskich na Prusy.

Biskupem kujawsko-pomorskim zostaje Michał, zaufany Konrada Mazowieckiego.

1223

Opanowanie nadnoteckiego grodu Ujście przez Władysława Odonica, z pomocą księcia Gdańska Świętopełka. W czasie następnych wypraw zdobył też Odonic Nakło, które mu jednak Świętopełk odebrał.

1225

W czasie napadu Prusów na stróżę rycerską na Mazowszu uciekają członkowie rodu Gryfitów, za co spotkały ich represje ze strony Leszka Białego. Powoduje to, że stają się oni stronnikami Henryka Brodatego, który podejmuje nieudaną próbę zajęcia Krakowa.

Namiestnik łużycki Ludwik zajmuje  Lubusz.

1226

Sprowadzenie Krzyżaków do Polski. Konrad Mazowiecki zawiera umowę z Zakonem Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego, na mocy której oddaje mu ziemię chełmińską i bliżej nieznane tereny na pograniczu pruskim.

Namiestnik Łużyc Ludwik odstępuje  zdobyty  Lubusz arcybiskupowi magdeburskiemu       Albrechtowi z Käfenburga.  

21 VI. Narodziny syna Leszka Białego, Bolesława Wstydliwego.

Henryk I Brodaty zakłada  miasto we  Frankfurcie  nad Odrą.

Fundacja klasztoru Dominikanów we Wrocławiu.

1227

24 XI. Zjazd w Gąsawie. Uczestniczyli w nim książę krakowski Leszek Biały, książę śląski Henryk Brodaty, książę wielkopolski Władysław Odonic i arcybiskup gnieźnieński Wincenty, reprezentujący księcia wielkopolskiego Władysława Laskonogiego. Obradujący zajmowali się  sporami  między  Odonicem a Władysławem Laskonogim, sprawą następstwa tronu krakowskiego oraz sytuacją na Pomorzu, gdzie książę Gdańska Świętopełk nie uznawał zwierzchności Leszka Białego. Na przebywających w   łaźni  książąt napadli wojowie władcy Gdańska, Świętopełka, którzy ciężko ranili Henryka Brodatego i zamordowali Leszka Białego w Marcinkowie pod Gąsawą.

1228

Po śmierci Leszka Białego pierwszy pretensje do tronu krakowskiego zgłasza      Konrad     Mazowiecki. W Skaryszewie na zjeździe z Grzymisławą i możnymi przedstawił swe prawa do krakowskiego tronu. Możni krakowscy woleli jednak oddać władzę w Krakowie Władysławowi Laskonogiemu.

Władysław Laskonogi zwycięża Odonica  i  bierze  go  do niewoli, z której jednak Odonic wkrótce ucieka.

V. Przywilej Władysława Laskonogiego w Cieni. W zamian za tron krakowski Władysław Laskonogi zobowiązał się do adopcji syna Leszka Białego, Bolesława Wstydliwego i uczynienia go swym następcą. Potwierdził przywileje Kościołowi w Małopolsce oraz gwarantował możnym ziemi krakowskiej, iż będzie ich szczerze  miłował i łaskawie popierał, i każdemu dochowa jego prawa, a tylko te prawa będą słuszne i sprawiedliwe, które podjęte zostaną wedle rady biskupa i baronów.

Konrad Mazowiecki uposaża braci dobrzyńskich ziemią dobrzyńską.

Wobec niemożności objęcia tronu krakowskiego przez Władysława Laskonogiego,   zajętego   walką z Odonicem, do Krakowa zaproszono Henryka Brodatego, który miał rządzić z ramienia Laskonogiego.

VII. Henryk Brodaty w bitwach pod Skałą i Międzyborzem pokonuje atakującego Małopolskę Konrada Mazowieckiego.

1229

Konrad     Mazowiecki      porywa w Spytkowicach Henryka Brodatego i rannego więzi w Płocku. Jeszcze w tym samym roku Henryk zostaje uwolniony, dzięki interwencji swej żony Jadwigi.

Wyprawa Henryka Brodatego na Lubusz.

Konrad Mazowiecki zajmuje ziemię sieradzko-łęczycką i sandomierską, a następnie, z pomocą książąt włodzimierskich, Danielka i Wasylka, atakuje Wielkopolskę i Śląsk.

Wygnanie z Wielkopolski Władysława Laskonogiego przez Odonica. Przebywający w Raciborzu Władysław Laskonogi przekazuje Henrykowi Brodatemu wszystkie swe prawa  do  Wielkopolski, Krakowa i Sandomierza.

1230

Przybycie Krzyżaków do ziemi chełmińskiej. Biskup pruski Chrystian odstępuje im część swych terytoriów i uprawnień.

13 V. Umiera Kazimierz, syn Mieszka Plątonogiego, książę opolski. Został pochowany w klasztorze premonstrateńskim w Czarnowąsach. Regencję w Opolu objęła księżna wdowa Wiola, której Henryk Brodaty narzucił swą opiekę nad małoletnimi synami Mieszkiem i Władysławem.

Henryk Brodaty odzyskał Lubusz.

1231

Podbój Prus przez Krzyżaków (1231- 1286).

Fryderyk II potwierdza margrabiom brandenburskim prawo zwierzchności lennej nad Pomorzem Zachodnim.

Papież Grzegorz IX, chcąc pozyskać władcę Gdańska Świętopełka do wyprawy na Prusy, tytułuje go księciem pomorskim w Gdańsku i bierze jego ziemie pod opiekę Stolicy Apostolskiej.

Nieudana wyprawa na Gniezno Władysława Laskonogiego wspomaganego przez Henryka Brodatego.

18 VIII. Śmierć Władysława Laskonogiego w Środzie.

Kolejna walka o Kraków między Henrykiem Brodatym a Konradem Mazowieckim. Gryfici otwarli bramy Krakowa  przed  Henrykiem, a wyprawa Konrada załamała się na oblężeniu Skały.

1232

Panowanie  Henryka   Brodatego w Małopolsce (1232 - 38).

Konrad Mazowiecki uposaża pierwszego łacińskiego biskupa Rusi, Gerarda, w klucz dóbr opatowskich.

Syn Konrada Mazowieckiego, Bolesław, żeni się z córką Henryka Pobożnego, Gertrudą.

1233

Korzystając z niewoli biskupa pruskiego Chrystiana Krzyżacy uzyskują od papieża Grzegorza IX przelanie na siebie uprawnień biskupa.

Podbój przez Krzyżaków Pomezanii (1233 - 49).

Krzyżacy lokują na prawie magdeburskim Stare Miasto w Toruniu.

Mistrz pruski Herman Balk lokuje Chełmno na prawie chełmińskim.

Pierwsza wyprawa Henryka Brodatego na Wielkopolskę. Rycerstwo wielkopolskie,       niezadowolone z uległości Władysława Odonica wobec Kościoła, wezwało księcia Śląska. Wyprawę zatrzymały ponowne starania Konrada Mazowieckiego o Kraków.

Henryk Brodaty przekazuje biskupstwu lubuskiemu dobra opatowskie po zlikwidowaniu misyjnego biskupstwa ruskiego.

Konrad Mazowiecki podstępnie uwięził Grzymisławę i Bolesława Wstydliwego. Więźniom udało się uciec z Sieciechowa i schronić  się pod opiekę Henryka Brodatego, który ulokował ich w warownej Skale.

W Chełmie, na zjeździe z Henrykiem Brodatym, Konrad Mazowiecki zwrócił ziemię sandomierską Bolesławowi Wstydliwemu, zatrzymując dla swojego syna, Bolesława, ziemię skrzyńską i żarnowską.

Konrad Mazowiecki wydziela dzielnice swym synom: Kazimierzowi - Kujawy, a Bolesławowi - Mazowsze, zatrzymując dla siebie księstwo łęczycko-sieradzkie.

1234

Rycerstwo wielkopolskie wypowiada  posłuszeństwo  Władysławowi Odonicowi i dokonuje elekcji Henryka Brodatego. Wojska Henryka, przy poparciu wielkopolskich rodów Nałęczów, Białków i Łabędziów, zajmują całą południową i zachodnią część Wielkopolski. Przy pośrednictwie arcybiskupa Pełki i biskupa poznańskiego Pawła zawarto układ pokojowy, na mocy którego podzielono Wielkopolskę wzdłuż rzeki Warty. Zdobycie części Wielkopolski pozwoliło Henrykowi Brodatemu wydzielić księżnej opolskiej Wioli i jej synom - w zamian za Opolszczyznę   -   ziemię   kaliską i rudzką jako osobne, lecz uzależnione od siebie księstwo. Reszta Wielkopolski została wydzielona synowi Henryka Brodatego, Henrykowi Pobożnemu.

Henryk Brodaty zajmuje  Santok.

Władysław Odonic buduje nowy zamek  nad   jeziorem   Jelonek w Gnieźnie.

1235

Bracia dobrzyńscy łączą się z Krzyżakami.

Papież Grzegorz IX bierze w opiekę św. Piotra Henryka Pobożnego osobę z wszystkimi posiadłościami, jakie w chwili obecnej posiada.

Świętopełk lokuje Gdańsk na prawie lubeckim.

Rządząca się prawem flamandzkim Środa Śląska zostaje przeniesiona na prawo magdeburskie, uzyskane za pośrednictwem Halle. Pouczenie uzyskane przez to miasto stało się podstawą rozwijanego w Środzie wariantu prawa magdeburskiego zwanego prawem średzkim, używanego powszechnie w całej Polsce.

1236

Wojna   Konrada   Mazowieckiego z książętami włodzimierskimi, Danielem i Wasylkiem.

Fundacja klasztoru Franciszkanów we Wrocławiu.

1237

Połączenie Zakonu Kawalerów Mieczowych w Inflantach z Krzyżakami.

Krzyżacy wznoszą zamek w Elblągu.

Henryk Brodaty zajmuje kasztelanię lądzką i oddaje ją w ręce biskupa lubuskiego.

W Płocku powstaje samodzielna gmina miejska z sołtysem, mieszkańcy mieli korzystać z prawa rycerskiego.

Fundacja klasztoru Franciszkanów w Krakowie.

Panowanie Henryka II Pobożnego (1238 - 41).

1238

19 III. W Krośnie Odrzańskim umiera Henryk Brodaty, książę śląski, krakowski i wielkopolski. Pochowano go w klasztorze cysterskim w Trzebnicy.

Usamodzielnienie się Mieszka Otyłego w księstwie opolskim.

Margrabiowie  brandenburscy, Jan i Otton III, zajmują Santok, a wspierany przez nich książę pomorski Barnim kasztelanię kiniecką i cedyńską.

Lokacja na prawie niemieckim Gniezna.

1239

Henryk Pobożny odpiera atak arcybiskupa magdeburskiego Wilbranda i Brandenburczyków na Lubusz.

Umiera Władysław Odonic.

Małżeństwo księcia sandomierskiego Bolesława Wstydliwego z Kunegundą (Kingą), córką króla węgierskiego Beli IV.

Małżeństwo księcia opolskiego Mieszka II Otyłego z Judytą, córką Konrada   Mazowieckiego.

Małżeństwo Kazimierza Konradowica, księcia kujawskiego, z Konstancją, córką Henryka II Pobożnego. Książę Śląska odstępując Kazimierzowi, jako posag córki, kasztelanię lądzką, pozyskał go do sojuszu przeciwko jego ojcu, Konradowi Mazowieckiemu.

1240

Proces w Rzymie w sprawie Prus (1240 - 43). Dokonano podziału Prus na 4 dzielnice, z których biskupstwo chełmińskie prawdopodobnie otrzymał biskup pruski.

Henryk Pobożny odzyskuje Santok.

Lokacja Inowrocławia na prawie magdeburskim.

1241

Najazd mongolski na Polskę. Planując główne uderzenie na Węgry głównodowodzący Batu wysłał 10 tysięcy wojowników pod wodzą Ordu na Polskę. Zadaniem tego oddziału było uniemożliwienie książętom  polskim  wsparcia Węgrów. W kilku fazach Tatarzy zdobyli Lublin, Zawichost, Sandomierz, Wiślicę i Skalbmierz. Rycerstwo małopolskie, pod wodzą wojewody Włodzimierza, doznało klęski pod Turskiem Wielkim (13 II), Chmielnikiem (18 III) i Tarczkiem, gdzie zginął wojewoda Włodzimierz i kasztelan sandomierski Jakub Raciborowic. Bolesław Wstydliwy uszedł wraz z rodziną na Węgry, by ostatecznie znaleźć schronienie w zameczku nad Dunajcem, niedaleko  Sącza.  Kraków  został zdobyty i spalony, obroniła się tylko podwawelska osada Okół z kościołem św. Andrzeja. Na Śląsku pierwszy oddział tatarski rozbił Mieszko Otyły pod Raciborzem, a następnie pospieszył pod Legnicę.

9 IV. Bitwa pod Legnicą. Henryk II Pobożny z rycerstwem śląskim, opolskim, wielkopolskim, uzbrojonymi chłopami i górnikami ze Złotoryi,    z    posiłkami    krzyżackimi i templariuszy przyjął bitwę, która zakończyła   się   klęską   Polaków i śmiercią księcia. O wyniku bitwy zadecydowała ucieczka z pola bitwy hufca opolskiego Mieszka Otyłego i zastosowanie przez Tatarów gazów bojowych. Henryk Pobożny został schwytany i ścięty na polu bitwy, przed zwłokami wodza tatarskiego zabitego pod Sandomierzem. Pozbawione głowy i obdarte ze zbroi ciało męża miała rozpoznać księżna Anna po sześciu palcach u lewej nogi. Z bitwą pod Legnicą wiąże się także prawdopodobnie pierwsze odnotowanie zdania polskiego, które w postaci "gorze się nam stało" miał wypowiedzieć Henryk Pobożny, widząc ucieczkę rycerstwa  Mieszka Otyłego.

Regencję obejmuje księżna Anna, wdowa po Henryku Pobożnym.

Panowanie Konrada Mazowieckiego w Krakowie (1241 - 43).  Już w lipcu Konrad zajął Wawel. Zwolennicy Piastów śląskich w Małopolsce, na czele z wojewodą Klemensem z Ruszczy, próbują stawiać opór w Skale, lecz wobec braku pomocy ze strony Bolesława Rogatki, opowiadają się za Bolesławem Wstydliwym.

1242

Władzę na Śląsku obejmuje Bolesław Rogatka, syn Henryka II Pobożnego.

Bolesław Rogatka dokonuje ponownej lokacji Wrocławia. 

Źródło: "Wielka Historia Polski" Wydawnictwo Pinnex, Kraków 2000