Zygmunt III Waza - wojna o Inflanty
Utrata przez Zygmunta III tronu szwedzkiego okazała się przełomowa w stosunkach między obu państwami.
Dała początek największym i najkosztowniejszym z wojen toczonych przez Rzeczpospolitą w ciągu pierwszych sześćdziesięciu lat XVII wieku, pomimo niekorzystnie układającego się bilansu zysków i strat, przynoszących jednak ostatecznie obronienie jej interesów nad Bałtykiem (pokój w Oliwie 1660).
Wybuchu wojny polsko - szwedzkiej oczekiwały obie strony, inkorporacja bowiem Estonii do Rzeczypospolitej (1600) przeniosła konflikt dynastyczny na płaszczyznę zmagań między dwoma państwami.
Działania zbrojne pierwsza rozpoczęła Szwecja, licząc na łatwe zagarnięcie prowincji zamieszkiwanej przez sprzyjające jej luterańskie mieszczaństwo i niemiecką szlachtę. Sukcesy wojsk szwedzkich już na terenie Inflant i lenna kurlandzkiego powstrzymała w 1601 roku wiosenna kontrofensywa wojsk litewskich pod wodzą hetmana Krzysztofa "Pioruna" Radziwiłła, zaznaczona jego zwycięstwami pod Kokenhausen, a Macieja Dembińskiego pod Wenden (Kiesią) i obroną stolicy Inflant, Rygi.
Wysiłek militarny wojsk Rzeczypospolitej, wyposażonych w dużej mierze dzięki pomocy finansowej Gdańska i księcia pruskiego, a dowodzonych przez hetmana wielkiego koronnego, Jana Zamoyskiego, doprowadził przed końcem 1602 roku do usunięcia wojsk szwedzkich z Inflant.
Decydujące znaczenie dla obrony Inflant w kolejnym okresie zmagań wojennych miało powstrzymanie potężnej ofensywy wojsk Karola IX przez armię dowodzoną przez hetmana wielkiego litewskiego, Jana Karola Chodkiewicza - najpierw pod Białym Kamieniem (1604), a rok później jeszcze większej nawały szwedzkiej, zmierzającej w kierunku Rygi, pod Kircholmem (27 IX 1605).
Rozgromienie wojsk szwedzkich nie zostało przekute w trwałe umocnienie się Rzeczypospolitej na tej rubieży ze względu na kłopoty wewnętrzne (rokosz sandomierski), znacznie jednak zelżał napór przeciwnika. Działania wojenne w Inflantach (o znacznie mniejszym już rozmachu) trwały z przerwami do rozejmu w roku 1611, do którego skłoniło Szwecję m.in. rozpoczęcie przez nią wojny z Danią.
Źródło: "Wielka Historia Polski" Wydawnictwo Pinnex, Kraków 2000
