Dekret PKWN z 6 IX 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej. Fragmenty
6 września 1944 roku PKWN wydał dekret o przeprowadzaniu reformy rolnej. Dekret wszedł w życie tydzień później. PKWN ustalił nadziały ziemi dla robotników folwarcznych w wysokości do 5 ha oraz do 3 ha dla pozostałych rolników. Oto fragmenty zapisów tego dokumentu.
Art. 1.
(1) Reforma rolna w Polsce jest koniecznością państwową i gospodarczą i będzie zrealizowana przy udziale czynnika społecznego, zgodnie z zasadami manifestu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego.
Ustrój rolny w Polsce oparty będzie na silnych, zdrowych i zdolnych do wydatnej produkcji gospodarstwach, stanowiących prywatną własność ich posiadaczy.
(2) Przeprowadzenie reformy rolnej obejmuje:
upełnorolnienie istniejących gospodarstw karłowatych, małorolnych i średniorolnych,
tworzenie nowych samodzielnych gospodarstw rolnych dla bezrolnych, robotników i pracowników rolnych oraz drobnych dzierżawców,
tworzenie w pobliżu miast i ośrodków przemysłowych gospodarstw dla produkcji ogrodniczo-warzywniczej,
zarezerwowanie odpowiednich terenów dla szkół oraz poddanych zarządowi państwowemu lub samorządowemu ośrodków dla podniesienia kultury rolnej, wytwórczości nasiennej, handlowej oraz przemysłu rolnego,
zarezerwowanie odpowiednich terenów pod rozbudowę miast, kolonii mieszkaniowych i ogródków działkowych oraz terenów na potrzeby wojskowe, komunikacji publicznej lub melioracji.
Art. 2.
(1) Na cele reformy rolnej przeznaczone będą nieruchomości ziemskie:
stanowiące własność Skarbu Państwa z jakiegokolwiek tytułu,
będące własnością obywateli Rzeszy Niemieckiej, nie-Polaków i obywateli polskich narodowości niemieckiej,
będące własnością osób skazanych prawomocnie za zdradę stanu, za dezercję lub uchylanie się od służby wojskowej, za pomoc udzieloną okupantom ze szkodą dla Państwa lub miejscowej ludności, względnie za inne przestępstwa, przewidziane w dekrecie Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 31 sierpnia 1944 roku (Dz.U.ROKUP. Nr 4, poz. 16) oraz w dekrecie Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 30 października 1944 roku o ochronie Państwa (Dz.U.ROKUP. Nr 10, poz. 50),
skonfiskowane z jakichkolwiek innych prawnych przyczyn,
stanowiące własność albo współwłasność osób fizycznych lub prawnych, jeżeli ich rozmiar łączny przekracza bądź 100 ha powierzchni ogólnej, bądź 50 ha użytków rolnych, a na terenie województw poznańskiego, pomorskiego i śląskiego, jeśli ich rozmiar łączny przekracza 100 ha powierzchni ogólnej, niezależnie od wielkości użytków rolnych tej powierzchni.
O położeniu prawnym nieruchomości ziemskich należących do kościoła katolickiego lub gmin wyznaniowych innych wyznań orzeknie Sejm Ustawodawczy2.
Wszystkie nieruchomości ziemskie, wymienione w punktach b, c, d i e części pierwszej niniejszego artykułu przechodzą bezzwłocznie bez żadnego wynagrodzenia w całości na własność Skarbu Państwa z przeznaczeniem na cele wskazane w art. 1, część druga.
Art. 6.
Minister Rolnictwa i Reform Rolnych obejmie niezwłocznie zarząd państwowy nad nieruchomościami ziemskimi, wymienionymi w art. 2 wraz z budynkami i całym inwentarzem żywym i martwym oraz znajdującymi się na tych nieruchomościach przedsiębiorstwami przemysłu rolnego.
Art. 7.
Delegowani przez Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych pełnomocnicy, po objęciu zarządu (art.
6) sporządzają przy współudziale komitetów folwarcznych dokładny spis objętych nieruchomości wraz z inwentarzem, dokonują zabezpieczenia tychże oraz usuwają w terminie 3-dniowym dotychczasowych właścicieli.
Art. 8.
(1) Dla współdziałania z organami państwowymi i fachowymi przy przeprowadzaniu reformy rolnej powołuje się wojewódzkich, powiatowych i gminnych pełnomocników, gminne komisje reformy rolnej oraz komisje podziału ziemi.
(2) pełnomocników wojewódzkich oraz ich zastępców mianuje Minister Rolnictwa i Reform Rolnych.
Art. 12.
(1) Obszar nowo utworzonych gospodarstw, jak również obszar, do którego mają być powiększone gospodarstwa karłowate, małorolne i średniorolne, winien być uzależniony od jakości gleby i stosunku miejscowego zapotrzebowania ziemi do będącego do dyspozycji zapasu ziemi.
(2) Obszar ten dla gospodarstw nowo utworzonych w zasadzie nie może wynosić więcej niż 5 ha ziemi średniej jakości, a dla gospodarstw ogrodniczo-warzywniczych nie może przekraczać 2 ha.
Art. 18.
Nabywca otrzymuje ziemię w stanie wolnym od wszelkich długów i ciężarów. Sprawa odpowiedzialności Skarbu Państwa za dotychczasowe obdłużenie hipoteczne będzie uregulowana odrębnym dekretem.
1 Dekret PKWN z 6 września był kilkakrotnie nowelizowany; fragmenty dekretu publikujemy zgodnie z jednolitym tekstem ogłoszonym w styczniu 1945 roku w "Dzienniku Ustaw RP" nr 3.
2 Sejm Ustawodawczy 20 marca 1950 roku przyjął ustawę o przejęciu przez Państwo dóbr martwej ręki, poręczeniu proboszczom posiadania gospodarstw rolnych i utworzeniu Funduszu Kościelnego. Państwo przejęło na własność nieruchomości ziemskie Kościoła katolickiego i innych związków wyznaniowych. Proboszczom pozostawiono prawo posiadania gospodarstw do 50 ha (w województwach zachodnich i północnych do 100 ha).
Źródło: "Wielka Historia Polski" Wydawnictwo Pinnex, Kraków 2000
