1925 rok - kalendarium historii Polski
W Wolnym Mieście Gdańsku otwarty zostaje polska poczta, mieszkańcy warszawy po raz pierwszy słuchają audycji radiowej, w Detroit odbywa się Kongres Wychodźstwa Polskiego, umiera Stefan Żeromski. Oto najważniejsze wydarzenia w 1925 roku.
1 stycznia 1925 roku otwarcie Polskiego Urzędu Pocztowego w Wolnym Mieście Gdańsku.
5 - 6 stycznia 1925 roku opatrzone godłem państwa polskiego skrzynki pocztowe zostają w Gdańsku zamalowane barwami dawnego cesarstwa niemieckiego, a niemiecka prasa nacjonalistyczna domaga się ich zlikwidowania; podobne incydenty będą powtarzały się w Gdańsku wielokrotnie aż do 1939 r.
10 stycznia 1925 roku zniesienie klauzuli najwyższego uprzywilejowania w handlu z Niemcami.
14 stycznia - 5 lutego trwa III Zjazd KPRP, zmiana nazwy na Komunistyczną Partię Polski (KPP).
16 - 17 stycznia 1925 roku w Helsinkach odbywa się konferencja ministrów spraw zagranicznych Polski, Łotwy, Estonii i Finlandii, dotycząca współdziałania w przypadku zagrożenia ze strony ZSRR.
18 stycznia 1925 roku Stefan Żeromski otrzymuje pierwszą Państwową Nagrodę Literacką, przyznawaną przez ministra wyznań religijnych i oświecenia publicznego.
24 stycznia 1925 roku uchwała Rady Ministrów o wybudowaniu w Warszawie pomnika - Grobu Nieznanego Żołnierza; jego realizację powierzono rzeźbiarzowi Stanisławowi Ostrowskiemu.
1 lutego 1925 roku w Warszawie z radiostacji o mocy 1,4 kW zostaje eksperymentalnie nadana 60-minutowa audycja Polskiego Towarzystwa Radiotechnicznego. Można ją było odbierać na odległość do 200 km.
9 lutego 1925 roku niemiecka nota dyplomatyczna proponująca Francji, Belgii, Wielkiej Brytanii i Włochom zawarcie oddzielnego traktatu, gwarantującego nienaruszalność zachodniej granicy Rzeszy; oznaczało to, że Niemcy uznają jedynie swoją zachodnią granicę, natomiast chcą rewizji swej wschodniej granicy (z Polską i Czechosłowacją).
10 lutego 1925 roku podpisanie w Rzymie konkordatu - układu pomiędzy Polską a Watykanem, regulującego stosunki między obydwoma krajami oraz określającego prawną pozycję Kościoła katolickiego w Polsce i stosunek państwa do Kościoła. Konkordat podpisali delegat rządu polskiego, Stanisław Grabski i polski ambasador, Władysław Skrzyński, z sekretarzem stanu, kardynałem Piotrem Gasparrim.
10 lutego 1925 roku podpisanie tymczasowego polsko-amerykańskiego traktatu handlowego, gwarantującego klauzulę najwyższego uprzywilejowania w handlu wzajemnym.
14 lutego 1925 roku Bank Dillon, Read and Co. udziela rządowi polskiemu pożyczki w wysokości 21 mln dolarów.
26 marca 1925 roku Sejm ratyfikuje konkordat ze Stolicą Apostolską. Przeciwko ratyfikacji głosowali ludowcy (z wyjątkiem PSL "Piast") oraz PPS.
20 - 23 kwietnia 1925 roku podczas pobytu ministra spraw zagranicznych Czechosłowacji, Edwarda Benesza, w Warszawie podpisano m.in. konwencję handlową z klauzulą tranzytową, dotyczącą przewozu materiałów wojennych; nie uzgodniono natomiast wspólnego stanowiska w sprawie zagrożenia próbami rewizji zachodnich granic Polski i Czechosłowacji ze strony Niemiec.
21 - 24 kwietnia 1925 roku w Detroit odbywa się Kongres Wychodźstwa Polskiego.
10 maja 1925 roku Polska podpisuje III, IV i V Konwencję Haską z 1907 r. o krokach nieprzyjacielskich, prawach wojny lądowej oraz prawach państw neutralnych.
15 czerwca 1925 roku kończy się termin porozumień handlowych zobowiązujących stronę niemiecką do bezcłowego przyjmowania polskiego węgla. Niemcy odmawiają kupna nie tylko polskiego węgla, ale także innych towarów.
20 czerwca 1925 roku dekret rządu polskiego zabraniający importu wielu artykułów z Niemiec. Początek polsko-niemieckiej "wojny celnej".
11 lipca 1925 roku we Lwowie powstaje największa i najbardziej wpływowa organizacja narodowa Ukraińców w Polsce - Ukraińskie Narodowo-Demokratyczne Zjednoczenie (UNDO).
23 lipca 1925 roku za wydzierżawienie Państwowego Monopolu Zapałczanego szwedzkiemu inwestorowi, Ivarowi Krügerowi, rząd polski uzyskuje pożyczkę w wysokości 6 mln dolarów.
18 sierpnia 1925 roku spółka "Polskie Radio S.A." otrzymuje koncesję na emitowanie programu radiowego.
27 - 29 września 1925 roku oficjalna wizyta radzieckiego komisarza spraw zagranicznych, Gieorgija Cziczerina, w Warszawie. Nieudana próba zawarcia polsko-radzieckiego paktu o nieagresji.
28 września 1925 roku prezesem Polskiej Akademii Umiejętności zostaje językoznawca, prof. Jan Rozwadowski.
5 - 16 października 1925 roku w Locarno odbywa się międzynarodowa konferencja, w trakcie której zawarto tzw. układy lokarneńskie. Najważniejszy z nich - tzw. pakt reński - dotyczy nienaruszalności zachodniej granicy Niemiec (z Francją i Belgią). Układ reński otwiera Niemcom możliwość rewizji ich wschodniej granicy (z Polską i Czechosłowacją). Polska i Czechosłowacja zawierają z Niemcami jedynie układy arbitrażowe, regulujące tryb załatwiania sporów - bez gwarancji mocarstw zachodnich.
16 października 1925 roku nowy polsko-francuski traktat gwarancyjny, dający Polsce gwarancję francuską dla granicy z Niemcami.
26 października 1925 roku ustawa sejmowa o ubezpieczeniu pracowników umysłowych na wypadek braku pracy.
28 października 1925 roku bulla papieska "Vix dum Poloniae unitas" wprowadzająca nową organizację administracji kościelnej w Polsce.
2 listopada 1925 roku uroczyste odsłonięcie Grobu Nieznanego Żołnierza, wzniesionego na Placu Saskim w Warszawie. Złożone zostały tam prochy bezimiennego szeregowca, obrońcy Lwowa z 1918 r. oraz 14 urn z ziemią z różnych pól bitewnych.
12 listopada 1925 roku Prezes Banku Polskiego, S. Karpiński odmawia premierowi Władysławowi Grabskiemu dalszego podtrzymywania kursu złotego, obawiając się wypływu złota i walut obcych z Banku. W konsekwencji kurs złotego spada z 6,2 do 6,9 za dolara.
13 listopada 1925 roku premier Władysław Grabski podaje się do dymisji.
15 listopada 1925 roku manifestacja ponad tysiąca legionistów w Sulejówku - w rocznicę powrotu Komendanta z Magdeburga. Nieobecny jest gen. Sosnkowski, razem z Piłsudskim niegdyś internowany i uwolniony. Uczestników manifestacji gen. Władysław Sikorski wzywa do karnego raportu.
20 listopada 1925 roku umiera jeden z najwybitniejszych pisarzy polskich - Stefan Żeromski.
20 listopada 1925 roku powstaje nowy rząd koalicyjny z Aleksandrem Skrzyńskim na czele.
29 listopada 1925 roku radiostacja "Warszawa" nadaje "Warszawiankę" Stanisława Wyspiańskiego jako pierwsze słuchowisko dramatyczne.
1 grudnia 1925 roku w Londynie zostaje podpisany polsko-francuski traktat gwarancyjny oraz polsko-niemiecki traktat koncyliacyjno-arbitrażowy.
5 grudnia 1925 roku w Warszawie umiera autor Chłopów, laureat literackiej Nagrody Nobla, Władysław Reymont. Pisarz związany był z Polskim Stronnictwem Ludowym "Piast".
23 grudnia 1925 roku w Nowym Jorku rozpoczyna działalność Fundacja Kościuszkowska, instytucja wspierająca polsko-amerykańskie stosunki kulturalne i naukowe oraz propagująca wiedzę o Polsce w USA.
28 grudnia 1925 roku ustawa sejmowa o wykonaniu reformy rolnej ustalająca, że rocznie należy rozparcelować nie mniej niż 200 tys. ha ziemi wg ceny rynkowej. Parcelacji podlegają nadwyżki gruntów ponad 180 ha (na kresach wschodnich ponad 300 ha, a w majątkach uprzemysłowionych, posiadających np. gorzelnie czy cukrownie - ponad 700 ha). Zgodnie z zasadami ustawy do 1939 r. rozparcelowano ok. 20% ziemi wielkoobszarniczej.
------
Źródło: "Wielka Historia Polski" Wydawnictwo Pinnex, Kraków 2000
