II Rzeczpospolita - bilans dorobku naukowego
W pozytywnym bilansie II Rzeczypospolitej trudno nie dostrzec nie tylko wielkich osiągnięć w dziedzinie integracji narodowej, industrializacji i modernizacji społeczeństwa, lecz także na polu nauki.
Więcej: właśnie w tej sferze osiągnięcia jej były najznakomitsze i wydatnie wspierały ogólny rozwój kraju.
Nastąpił wyraźny postęp w upowszechnianiu oświaty. Z jednej strony obniżył się znacznie odsetek analfabetów (z 33,1% w 1921 roku do 15% w 1939 roku), z drugiej strony wzrósł odsetek dzieci i młodzieży objętych obowiązkowym nauczaniem (do ponad 90% w 1939 roku). Zaczęły się wyrównywać dysproporcje w poziomie skolaryzacji pomiędzy wsią i miastem oraz poszczególnymi regionami kraju.
Zaznaczył się wyraźny rozwój szkolnictwa wyższego i nauki. Przed wybuchem wojny głównymi ośrodkami nauki polskiej były Kraków (Uniwersytet Jagielloński i Akademia Umiejętności), Warszawa (Uniwersytet, Politechnika i in.) i Lwów (Uniwersytet im. Jana Kazimierza i Politechnika). Powstało wiele nowych uczelni, m.in. trzy uniwersytety (Wilno, Lublin i Poznań), Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego (Warszawa), Akademia Górnicza (Kraków).
Jeśli w 1924 roku było 17 wyższych uczelni, to u schyłku lat trzydziestych już 32. Odpowiednio wzrosła liczba studentów z 39 tys. do 50 tys. Utworzono też sześć państwowych instytutów badawczych, m. in. Instytut Gospodarstwa Wiejskiego (1927 roku), Instytut Badania Koniunktur Gospodarczych i Cen (1928 roku), Instytut Radiotechniczny (1928 roku), Instytut Radowy (1932 roku, do którego powstania przyczyniła się Maria Skłodowska-Curie). Powołano w 1928 roku Fundusz Kultury Narodowej dla wspomagania działalności naukowej i artystycznej.
Stworzono na miarę możliwości państwa niezłe warunki dla rozwoju życia intelektualnego i myśli polskiej. Przeżyło ono prawdziwy rozkwit. W wielu dziedzinach nauki osiągnięto wyniki na skalę światową. Międzynarodowy rozgłos zdobyły m.in. nauki matematyczne, dzięki warszawskiej szkole matematycznej i jej pracom z zakresu teorii mnogości, typologii i teorii funkcji rzeczywistych (Zygmunt Janiszewski, Wacław Sierpiński, Stefan Mazurkiewicz, Kazimierz Kuratowski) oraz lwowskiej szkole matematycznej (Stefan Banach, Hugo Steinhaus i Stanisław Mazur).
W Krakowie wybitne osiągnięcia mieli matematycy Franciszek Leja i Stanisław Zaremba. Do rozwoju logiki matematycznej przyczyniła się warszawska szkoła logiki z Janem Łukasiewiczem i Stanisławem Leśniewskim na czele, a także matematyk i filozof lwowski, Leon Chwistek.
Do cenionych w świecie należały osiągnięcia Tadeusza Banachiewicza (UJ) w dziedzinie astronomii (rachunek krakowianowy - 1925 roku), Czesława Białobrzeskiego (UW).
W astrofizyce, Michała Kaleckiego (IBKG i C), w teorii ekonomii (podał "idee Keynesa" przed samym Keynesem) itp. Szczególną rolę w rozwoju filozofii odgrywała szkoła lwowsko-warszawska z Kazimierzem Twardowskim, Tadeuszem Kotarbińskim i Kazimierzem Ajdukiewiczem. Polską filozofię rozsławiał też w świecie twórca fenomenologii Roman Ingarden (UJ).
--
Źródło: "Wielka Historia Polski" Wydawnictwo Pinnex, Kraków 2000
