Konstytucja marcowa 1921 roku - główne założenia
Pierwszą konstytucję po odzyskaniu przez Polskę niepodległości uchwalono 17 marca 1921 r. Wzorowana była na konstytucji Trzeciej Republiki Francuskiej. Ustanawiała ustrój republiki parlamentarnej, obudowany rozwiązaniami i urządzeniami demokracji socjalnej.
Za podstawę konstrukcji ustroju państwowego przyjmowała zasady demokracji politycznej: władzę zwierzchnią narodu miały realizować: w zakresie ustawodawstwa - sejm i senat, ale tylko izba niższa uchwalała ustawy; w zakresie władzy wykonawczej - prezydent i rząd; w zakresie sądownictwa - niezależne sądy.
Kadencja parlamentu, wybieranego na podstawie pięcioprzymiotnikowego prawa wyborczego, trwała pięć lat. Natomiast kadencja instytucji głowy państwa, wybieranej przez Zgromadzenie Narodowe (połączone obie izby parlamentu), trwała siedem lat.
Władza ustawodawcza miała wyraźną przewagę nad wykonawczą. Rząd był odpowiedzialny przed sejmem, zaś władza wykonawcza (prezydent) nie miała uprawnień wobec parlamentu, np. prawa do jego rozwiązania przed upływem kadencji. Prezydent w swym działaniu był ograniczony zasadą kontrasygnaty premiera lub odpowiedniego ministra.
W konstytucji zagwarantowane zostały szerokie prawa i wolności obywatelskie, włącznie z prawami socjalnymi, bez względu na pochodzenie, majątek, wyznanie, rasę itp., ale w kwestiach wyznaniowych uprzywilejowała Kościół katolicki, stwierdzając (art. 114), że "Wyznanie rzymskokatolickie, będące religią przeważającej większości narodu, zajmuje w państwie naczelne stanowisko wśród równouprawnionych wyznań. Kościół rzymskokatolicki rządzi się własnymi prawami".
W sumie Konstytucja marcowa stanowiła demokratyczny model ustroju społeczno-politycznego państwa i wyrażała dążenie jej twórców do budowy Polski nowoczesnej, podążającej wzorem demokracji zachodnich.
------
Źródło: "Wielka Historia Polski" Wydawnictwo Pinnex, Kraków 2000
