Kres Centrolewu po wyborach w listopadzie 1930 roku
Klęska bloku demokratycznego w wyborach 1930 roku, procesy polityczne opozycji parlamentarnej, zaostrzające się społeczne skutki kryzysu gospodarczego sprawiły, że pojawiły się wątpliwości co do potrzeby istnienia Centrolewu.
Centrolew miał przeciwnika nie tylko w obozie rządzącym. Ostro zwalczali go komuniści, zarzucając jego przywódcom wysługiwanie się burżuazji i stępianie walki rewolucyjnej warstw pracujących. Jego powodzeniem nie była również zainteresowana narodowa demokracja, która w partiach centrum: chrześcijańskiej demokracji i PSL "Piast" widziała swego naturalnego sojusznika. Wokół dyskusji nad przyczynami klęski wyborczej Centrolewu odżyły znowu dawne animozje i konflikty pomiędzy socjalistami a ludowcami.
Ci drudzy bardziej byli zainteresowani konsolidacją polityczną ruchu ludowego niż współdziałaniem z innymi ugrupowaniami w ramach mało już znaczącej formacji centrowo-lewicowej. W grudniu 1930 roku połączyły się trzy kluby ludowe w Parlamentarny Klub Posłów i Senatorów Ludowych.
W następnym zaś roku zjednoczyły się trzy partie chłopskie w jednolite Stronnictwo Ludowe z prezesem jego rady naczelnej - Wincentym Witosem. W wydanej na zjeździe zjednoczeniowym uchwale oświadczono: "Zebrani w dniu 15 marca 1931 roku przedstawiciele trzech stronnictw ludowych, a to PSL Piasta, Wyzwolenia i Stronnictwa Chłopskiego, stwierdzając, że dobro Rzeczypospolitej i dobro ludu chłopskiego wymagają zaniechania wszelkich walk w obozie ludowym i skupienia wszystkich sił w obronie demokracji i najżywotniejszych politycznych i gospodarczych interesów wsi polskiej, postanawiają połączyć trzy wymienione stronnictwa w jedno, które odtąd jest jedyną organizacją ludu wiejskiego w Polsce".
Podobne procesy konsolidacyjne dokonywały się w ruchu chrześcijańsko-demokratycznym, którego politycy nawoływali do zerwania współpracy z socjalistami jako "ruchem bezbożnym". Na te propozycje najszybciej zareagowała Narodowa Partia Robotnicza. Wiosną 1931 roku kierownictwo tej partii podjęło rozmowy z Chrześcijańskiej Demokracji, w wyniku których obie partie podjęły ścisłą współpracę i w kilka lat później zjednoczyły się, tworząc Stronnictwo Pracy (1937 roku).
Podtrzymywaniu współpracy z partiami centrum politycznego przeciwna była również znaczna część socjalistów, która coraz częściej wypowiadała się za radykalizacją polityki socjalistycznej i konsolidowaniem ruchu socjalistycznego w Polsce wokół programu rządu robotniczego lub rządu robotniczo - chłopskiego, realizującego szeroki program antykapitalistycznych reform społecznych.
Po 1930 roku dochodziło już tylko do współpracy i wspólnych akcji Centrolewu. Jego ugrupowania były za słabe, by nawet wspólnie cokolwiek zrobić przy ograniczonych możliwościach działania parlamentarnego Raz jeszcze tylko posłowie i senatorowie Centrolewu - chociaż jako zwarta struktura w parlamencie już nie istniał - wystąpili solidarnie, a wydarzyło się to po zakończeniu siedmioletniej kadencji prezydenta Ignacego Mościckiego, przy nowych wyborach prezydenckich.
Nie przybyli bowiem demonstracyjnie na posiedzenie Zgromadzenia Narodowego 8 maja 1933 roku Tak samo postąpili parlamentarzyści z Klubu Narodowego. Toteż jedynie głosami większości rządowej i parlamentarzystów żydowskich Ignacy Mościcki został ponownie wybrany prezydentem państwa. Była to ostatnia wspólna akcja ugrupowań Centrolewu. Od tej pory każda z partii występowała już samodzielnie. Oznaczało to kres Centrolewu.
Źródło: "Wielka Historia Polski" Wydawnictwo Pinnex, Kraków 2000
