Narodziny Polskiego Radia

W niedzielny wieczór o godzinie 18.00 ze stacji nadawczej Polskiego Towarzystwa Radiotechnicznego w Warszawie popłynęły w eter pierwsze słowa. Inżynier Roman Rudniewski powiedział do mikrofonu: "Tu próbna stacja radionadawcza PTR, fala 385 metrów".

Wyemitowany 90 lat temu próbny program był eksperymentem technicznym. Regularne nadawanie audycji radio rozpoczęło 18 kwietnia 1926 roku. Słuchacze przy radioodbiornikach usłyszeli wtedy słowa: "Halo, halo, Polskie Radio Warszawa, fala 480". 

Gdy radio rozpoczynało swoją działalność, polskie państwo odbudowywało struktury i dźwigało gospodarkę po 123 latach zaborów oraz po pierwszej wojnie światowej.

Początkowo audycji słuchało niespełna 5 tysięcy osób. Cały program był nadawany na żywo, głównie wieczorem. Większość czasu antenowego zajmowała muzyka. Radio pełniło głównie funkcję przekaźnika treści muzycznych i kulturalnych. Nadawano koncerty, potem odczyty, audycje dla dzieci, komunikaty rolnicze, gospodarcze i meteorologiczne. Następnie na antenie pojawiły się pozycje literackie i słuchowiska.

Z czasem program radiowy reprezentował nowoczesny i wysoki poziom artystyczny. Radio przyciągało wielkie umysły i talenty - pisarzy, dyrygentów, aktorów. Jego pracownikami oraz współpracownikami byli między innymi, Jan Parandowski, Jerzy Szaniawski, Jarosław Iwaszkiewicz, Maria Dąbrowska, Grzegorz Fitelberg, Władysław Szpilman, Stefan Jaracz i Aleksander Zelwerowicz.

W okresie międzywojennym odbywała się intensywna radiofonizacja kraju, rozpoczęła się produkcja polskich odbiorników. Przełomowy dla radia był rok 1935. Wprowadzono wówczas wiele technicznych nowości, wśród nich zapis dźwięku na stalowej taśmie. Pojawiła się też możliwość przeprowadzania transmisji radiowych z koncertów, czy zawodów sportowych z różnych miejsc na świecie. 

Radio odgrywało coraz większą rolę jako przekaźnik informacji, stając się nieodłączną częścią codziennego życia. Było szybsze niż prasa i docierało do osób niepotrafiących czytać.

W czasie wojny radio umożliwiało docieranie z informacjami za linię frontu, między innymi do krajów okupowanych przez Niemcy, pełniło funkcje dywersyjne, podtrzymywało ducha oporu oraz wiarę w zwycięstwo. Polskie Radio prowadziło działalność konspiracyjną. W okresie okupacji jego majątek i zasoby zostały przejęte przez Niemców, część z nich wykorzystano na miejscu, niektóre wywieziono do III Rzeszy, resztę celowo zniszczono. Wskutek tego, radiofonia polska, jako jedyna na świecie, musiała być odbudowana od podstaw.

W okresie powojennym radio stało się powszechnym środkiem przekazu w Europie i Ameryce Północnej oraz dynamicznie rozwijającym się medium na innych kontynentach. Przyczynił się do tego między innymi dalszy spadek cen radioodbiorników i ich udoskonalenie techniczne, w tym przenośne radioodbiorniki zasilane bateriami. 

W PRL komunistyczne władze wykorzystywały radio, jako instrument propagandowy. Istotną rolę odegrały wtedy rozgłośnie zagraniczne takie, jak: Radio Wolna Europa, BBC, czy Głos Ameryki, które przełamywały oficjalny monopol informacyjny w krajach za "żelazną kurtyną". Rozgłośnie te przekazywały obiektywne, nieocenzurowane informacje. Ich słuchanie było w Polsce zakazane, a audycje zagłuszano. Współpracę z RWE komunistyczne władze traktowały jako działalność szpiegowską. 

Od połowy lat 50., a w Wielkiej Brytanii już pod koniec lat 30., na świecie powstawały stacje komercyjne. Utrzymując się z reklam, bazowały na muzyce rozrywkowej i blokach informacyjnych. W ostatnim 20-leciu ubiegłego wieku charakterystycznym zjawiskiem był rozwój radiofonii tematycznej, jak: radio informacyjne, muzyczne, czy poświęcone zagadnieniom gospodarczym, oraz radiofonii lokalnej, koncentrującej się na problemach regionu.

W Polsce natomiast, do 1989 roku radio publiczne było monopolistą. Na początku lat 90. pojawiło się w naszym kraju wiele nowych, niezależnych stacji radiowych. Te, które zdołały utrzymać się na konkurencyjnym rynku, stanowią ważny element życia społeczności lokalnych. Obecnie działa około 300 publicznych i prywatnych stacji radiowych.