Polska Partia Socjalistyczna - polityczne oparcie dla Józefa Piłsudskiego
Powstała w 1892 roku z inicjatywy lewicowych działaczy emigracyjnych i Józefa Piłsudskiego. Po odzyskaniu niepodległości istniały trzy polskie partie socjalistyczne: Polska Partia Socjalistyczna, działająca w byłym zaborze rosyjskim, Polska Partia Socjalno-Demokratyczna związana z byłym zaborem austriackim oraz PPS byłego zaboru pruskiego.
Zjednoczenie wszystkich ugrupowań socjalistycznych nastąpiło w kwietniu 1919 roku ale towarzyszyły mu liczne secesje: już w czerwcu 1919 roku oderwała się grupa działaczy z Tadeuszem Żarskim na czele tworząc PPS-Opozycję, następnie w latach 1920-1921 poza strukturami PPS pozostawały PPS-Lewica z Jerzym Czeszejko-Sochackim, grupa poznańska z Czesławem Porankiewiczem na czele, galicyjska grupa Stanisława Łańcuckiego oraz lewicowa grupa górnośląska. Wszystkie te grupy secesyjne ostatecznie znalazły się w szeregach partii komunistycznej.
Innym niewielkim ugrupowaniem powstałym na bazie PPS była Partia Niezależnych Socjalistów, przeobrażona w przyszłości w Niezależną Socjalistyczną Partię Pracy z Bolesławem Drobne rem na czele. Głównymi hasłami programowymi PPS było utrwalenie niepodległości i doprowadzenie do ostatecznego zjednoczenia państwa. W kwestiach ustrojowych postulowano wprowadzenie systemu parlamentarno-demokratycznego opierającego się na pięcioprzymiotnikowym prawie wyborczym. Domagano się wprowadzenia szeregu swobód obywatelskich (także dla mniejszości narodowych) oraz ustaw socjalnych (8-godzinny dzień pracy, urlopy i ubezpieczenia socjalne).
Ważny problem stanowiło hasło uspołecznienia niektórych dziedzin gospodarki (górnictwa, hutnictwa, komunikacji, banków, lasów i wód itp.). Planowano konfiskatę wielkiej własności ziemskiej.
W sprawach oświatowych postulowano wprowadzenie bezpłatnego, obowiązkowego i świeckiego nauczania. Zwolennicy PPS to przede wszystkim robotnicy, ale partię popierała także część inteligencji oraz chłopów (głównie robotnicy rolni). Swym zasięgiem partia obejmowała cały kraj, choć szczególne poparcie posiadała w okręgach robotniczych takich jak: Łódź, Warszawa, Zagłębie Dąbrowskie, Zagłębie Staropolskie, Lublin, Radom, Piotrków.
Do organizacji współpracujących z PPS należy za liczyć Związek Stowarzyszeń Zawodowych, którym przewodniczyła Komisja Centralna Związków Zawodowych oraz Związek Robotniczych Stowarzyszeń Spółdzielczych. Ponadto zadania oświatowe podjęła młodzieżowa przybudówka PPS, od 1926 roku działająca pod nazwą Organizacja Młodzieży Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego.
Ważne zadanie odgrywała prasa PPS: warszawski dziennik "Robotnik" oraz inne dzienniki: krakowski "Naprzód", lwowski "Dziennik Ludowy", katowicka "Gazeta Robotnicza". Istniały także centralne miesięczniki "Przedświt" i tygodniki "Try buna" i "Gazeta Chłopska". Do czołowych działaczy PPS należeli: Tomasz Arciszewski, Norbert Barlicki, Ignacy Daszyński, Herman Diamand, Tadeusz Hołówko, Rajmund Jaworowski, Jędrzej Moraczewski, Mieczysław Niedziałkowski, Feliks Perl, Zofia Praussowa, Kazimierza Pużak, Antoni Szczerkowski, Zygmunt Zaremba i Zygmunt Żuławski, pod koniec lat 30. także Stanisław Dubois i Józef Cyrankiewicz.
------
Źródło: "Wielka Historia Polski" Wydawnictwo Pinnex, Kraków 2000
