Scalanie państwa polskiego po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku
W pięć lat po zakończeniu wojny Polska miała już wytyczone i formalnie uznane granice państwowe. Powoli następował proces unifikacji państwa, znoszenia odrębności dzielnicowych i wprowadzania jednolitej struktury administracji państwowej.
Odrodzone państwo bardziej odpowiadało pod względem terytorialnym programowi inkorporacyjnemu narodowej demokracji niż idei federacyjnej piłsudczyków. Zajmowało ono piąte miejsce w Europie pod względem powierzchni (388 tys. km2) i szóste pod względem liczby ludności (27 mln w 1921 i 37 mln w 1937 r.).
Było jednym z większych państw, ale z powodu zacofanej struktury społecznej, niedorozwoju gospodarczego i ogólnego opóźnienia cywilizacyjno-kulturowego nie mogło odegrać roli czynnika ważącego w polityce międzynarodowej, do czego aspirowało wiele ugrupowań polskich. Znaczna część opinii europejskiej, zwłaszcza kształtowanej przez wrogie i niechętne Polsce koła polityczne w Berlinie i Moskwie, nie rokowała państwu polskiemu przyszłości, traktując je jako "państwo sezonowe", którego byt może wkrótce być podważony, a granice ulec gruntownej zmianie.
Polska odrodziła się jako rzeczpospolita wielu narodów. Miała w porównaniu z innymi krajami bardzo wysoki odsetek mniejszości narodowych - około jednej trzeciej ogółu mieszkańców.
Najliczniejszą grupę stanowili Ukraińcy (14,2% - 3,8 mln), zamieszkujący w sposób zwarty obszar prawie 88 tys. km2 w południowo-wschodniej części kraju. Drugą pod względem liczebności grupę stanowili Żydzi (7,8% - około 2,1 mln), rozsiani po całym kraju, lecz w większości zamieszkujący miasta i miasteczka dawnych zaborów rosyjskiego i austriackiego.
Na trzecim miejscu sytuowali się Białorusini (3,9% - ponad 1 mln), zamieszkujący w sposób zwarty wschodnie obszary kraju (54 118 km2). Niewiele od nich mniejszą grupę narodowościową tworzyła ludność niemiecka (3,8% - ponad 1 mln), występująca na Górnym Śląsku i Pomorzu w zwartych skupiskach. Ponadto w Polsce zamieszkiwały jeszcze mniejszości czeska, słowacka, tatarska, ormiańska, litewska i inne - w sumie 1,3% (351 tys.) ogółu mieszkańców kraju.
Istnienie licznych mniejszości narodowych rodziło rozmaite trudności i konflikty, pogłębione jeszcze podziałami wyznaniowymi. Żydzi wyznawali z reguły religię mojżeszową, Ukraińcy - greckokatolicką, Białorusini - prawosławną, Niemcy - w większości ewangelicką. Uprzywilejowaną pozycję zajmował Kościół katolicki, choć jego rola uległa zmianie w niepodległej Polsce. Przestał pełnić funkcję ośrodka niezależnego życia narodowego i konsolidującego Polaków spod trzech zaborów, ograniczając się teraz do zadań religijnych.
------
Źródło: "Wielka Historia Polski" Wydawnictwo Pinnex, Kraków 2000
