10 listopada 1957 r. Uformowano Stowarzyszenie Ateistów i Wolnomyślicieli
Rozpoczęty w styczniu 1957 roku proces tworzenia Stowarzyszenie Ateistów i Wolnomyślicieli sfinalizował zakończony 10 listopada Pierwszy Krajowy Zjazd organizacji.
Powstanie Stowarzyszenia Ateistów i Wolnomyślicieli wiązało się z prowadzoną przez Władysława Gomułkę i peerelowskie władze polityką laicyzacji życia w kraju.
Celem działania stowarzyszenia było propagowanie świeckiej etyki i ateizmu, racjonalistycznego i materialistycznego poglądu na świat, wreszcie zwalczanie klerykalizmu. Te cele wyznaczyły instytucji komunistyczne władze.
"Jesteśmy spadkobiercami i kontynuatorami racjonalistycznego i humanistycznego ruchu, który przez wieki torował drogę poprzez zacofanie, przesądy i dogmatyzm. W tym zakresie pragniemy być spadkobiercami idei Protagorasa i Lukrecjusza, Abelarda i Heloizy, Kopernika i Giordano Bruna, Kartezjusza, Woltera i Diderota, Feuerbacha i Marksa, Haeckla i France'a (...) Jesteśmy kontynuatorami ich śmiałej i nieustępliwej walki o wyzwolenie ludzkiego umysłu ze wszystkich krępujących go więzów, o uczynienie człowieka miarą wszystkich wartości, o zaszczytne ideały racjonalizmu i humanizmu" - brzmiał fragment deklaracji.
"Dążymy do zupełnego oddzielenia Kościołów wszelkich wyznań od państwa, do całkowitego zeświecczenia instytucji społecznych, a przede wszystkim szkoły" - stanowił jeden z punktów.
Stowarzyszenia Ateistów i Wolnomyślicieli mogło liczyć na pomoc finansową i organizacyjną partii. Zresztą w jego szeregach działali głównie członkowie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, ale też naukowcy i intelektualiści.
Stowarzyszenie Ateistów i Wolnomyślicieli przestało istnieć 28 kwietnia 1969 roku. Na Krajowym Zjednoczeniowym Zjeździe Delegatów Towarzystwa Szkoły Świeckiej oraz Delegatów Stowarzyszenia Ateistów i Wolnomyślicieli ukonstytuowało się Towarzystwo Krzewienia Kultury Świeckiej.
