12 lutego 1949 r. Początek socrealizmu w PRL-u. Konferencja Plastyków w Nieborowie
Totalitarna władza komunistów rozciągała się na wszystkie dziedziny życia – także na sztukę. Urabianiu artystów służyły spotkania i konferencje organizowane przez Ministerstwo Kultury i Sztuki.
Narzucenie socrealizmu twórcom wynikało z ideologii i linii politycznej partii komunistycznej - kultura i sztuka powinny służyć socjalistycznemu państwu. Konferencja Plastyków w Nieborowie zorganizowana przez Ministerstwo Kultury i Sztuki, z udziałem wiceministra Włodzimierza Sokorskiego, miała przygotować grunt pod formalne wprowadzenie do sztuki polskiej sowieckiego modelu sztuki socrealistycznej.
Rozesłano imienne zaproszenia do 36 artystów reprezentujących różne środowiska artystyczne, w tym sztukę awangardową kręgu krakowskiej Grupy Młodych Plastyków (Maria Jarema, Tadeusz Kantor, Jerzy Nowosielski) lub warszawskiego klubu Młodych Artystów i Naukowców (Zbigniew Dłubak, Marian Bogusz), a także do historyków sztuki oraz muzealników.
Włodzimierz Sokorski określił spotkanie jako towarzysko-dyskusyjne, niezobowiązujące, bez uchwał i decyzji. Ministerstwo chciało "zapoznać się z bolączkami, które w tej chwili odczuwa plastyka i rzeźba w kraju, zapoznać się z poglądami poszczególnych kierunków artystycznych, mieć możliwość bezpośredniej konfrontacji tych poglądów" - deklarował Sokorski.
Zbigniew Dłubak (w rozmowie z Elżbietą Janicką w 2005) uznał, że nieborowskie spotkanie miało charakter sondy. "Chodziło o rozpoznanie postaw i eliminację myślących inaczej. Helena i Juliusz Krajewscy zaprezentowali wówczas program socrealistyczny na modłę sowiecką. Zaatakowałem ich za kompletne niezrozumienie socjalizmu i marksizmu. Jako skandaliczne określiłem dowolne buszowanie po historii sztuki i wyciąganie z niej na oślep fragmentów przydatnych do realizacji bieżących celów politycznych".
W dyskusji wzięło udział 25 uczestników. "Plastyka jak wszystkie inne dziedziny sztuki wymaga coraz silniejszego wiązania się z życiem, powinna to życie w sposób najgłębszy, najpełniej artystyczny wyrażać, szukać nowych kierunków artystycznych, rozwiązań problematyki artystycznej (...) Jest to zagadnienie pewnego procesu, pewnego okresu krystalizacji, który może będzie zachodzić, ale nie będzie procesem ostatecznie zamkniętym" - uspokajał Sokorski.
Ostatecznie jednak na IV Ogólnopolskim Zjeździe Delegatów Związku Polskich Artystów Plastyków (ZPAP), który odbył się w czerwca 1949 roku w Katowicach przyjęto za obowiązującą doktrynę realizmu socjalistycznego w sztuce. Postawiono postulat konieczności tworzenia w duchu realizmu socjalistycznego, wpisując go do statutu ZPAP. Uznano tym samym socrealizm za obowiązującą doktrynę artystyczną.
AS
