18 listopada 1945 r. Pomnik Braterstwa Broni w Warszawie
Zwany przez warszawiaków "pomnikiem czterech śpiących" monument był pierwszym pomnikiem wzniesionym w Warszawie po zakończeniu wojny.
Pomnik Braterstwa Broni odsłonięto 18 listopada 1945 roku w pobliżu gmachu Dyrekcji Kolei Państwowych, będącego wówczas tymczasową siedzibą komunistycznych władz Polski. W ceremonii wzięli udział między innymi prezydent Krajowej Rady Narodowej Bolesław Bierut, premier Edward Osóbka-Morawski, naczelny dowódca Wojska Polskiego Michał Rola-Żymierski oraz attaché wojskowy Związku Radzieckiego generał Masłow.
Autorem projektu monumentu był rzeźbiarz i major Armii Czerwonej A. Nenko. Inne źródła jako autora wskazują natomiast A. Korolewa lub Koralewa. Realizacją sowieckiego projektu zajęli się architekci i rzeźbiarze związani z Biurem Odbudowy Stolicy: Stanisław Sikora, Stefan Momot, Józef Trenarowski, Józef Gazy, Bohdan Lachert i Jerzy Jarnuszkiewicz.
W pierwotnej wersji rzeźby przedstawiające polskich i sowieckich żołnierzy były gipsowanymi odlewami, które pomalowano farbą imitującą brąz. Rzeźby z brązu pojawiły się dopiero w sierpniu 1947 roku. Do ich odlania wykorzystano materiał uzyskany z przetopienia niemieckiej amunicji.
Według Instytutu Pamięci Narodowej Polska pokryła koszty wykonania pomnika, które wyniosły 600 tysięcy dolarów, czyli 240 milionów złotych.
Pomnik Braterstwa Broni przedstawia sowieckich żołnierzy "atakujących" na zachód. Poniżej znajduje się dwóch polskich i dwóch sowieckich wojskowych. Ich pochylone głowy, mające symbolizować wieczną wartą, stały się powodem "ochrzczenia" monumentu mianem "pomnika czterech śpiących" czy tez "czterech smutnych".
Na cokole pomnika znajdował się napis: "Chwała bohaterom Armii Radzieckiej Towarzyszom broni, którzy oddali swe życie za wolność i niepodległość narodu polskiego, pomnik ten wznieśli mieszkańcy Warszawy 1945 r.".
W listopadzie 2011 roku pomnik został zdemontowany. Jak zaznaczył w rozmowie z PAP dyrektor Biura Edukacji Publicznej IPN Andrzej Zawistowski, "nie ma wątpliwości, że praski pomnik 'czterech śpiących' był symbolem zdobycia przez Stalina władzy nad Polską i jej stolicą". "Gdy pojawiają się głosy nawołujące do powrotu monumentu na ulice Warszawy, warto przypomnieć, czego był on symbolem" - podkreślił Zawistowski.
W 2015 warszawscy radni uchylili swoją uchwałę z 2011 roku, przewidująca powrót pomnika na plac Wileński.
