21 czerwca 1949 r. Socrealizm wkracza do architektury – „szczególnie doniosłej formy ideologii”
Realizm socjalistyczny istniał w sztuce radzieckiej od 1934 roku, a do naszego kraju wkroczył jako narzędzie propagandowe partii komunistycznej za czasów Polski Ludowej.
Skoro władze narzuciły tę metodę twórczości artystycznej literatom, plastykom... tym bardziej nie mogły pozostawić na uboczu głównego nurtu wprowadzanych zmian - architektury. Z natury rzeczy sztuki o największej trwałości i najsilniej obecnej w przestrzeni publicznej.
Bolesław Bierut podczas spotkania z przedwojennym architektem Edmundem Goldzamtem podkreślał znaczenie architektury dla polityki partii, twierdząc że jest ona "szczególnie doniosłą formą ideologii, a ideologia nie może być partii obojętna. Ideologia to postulowanie pożądanych na przyszłość wartości, rysowanie obrazu przyszłości. A architektura z samej swej istoty kształtuje zabudowę przeznaczoną na długie trwanie. Ideologia znajduje w architekturze wspaniałą formę swego ucieleśnienia. Jakże lepiej możemy przedstawić nasze cele jak nie za pomocą panoram i modeli nowych miast. A obraz przyszłości jest orężem ideologicznym".
Edmund Goldzamt był autorem tekstu programowego - wprowadzającego socrealizm do architektury - przedstawionego na zwołanej w gmachu KC 20 i 21 czerwca 1949 roku naradzie aktywu partyjnego architektów.
Zebrani przyjęli wówczas realizm socjalistyczny jako "obowiązującą metodę twórczą". Nowe zasady wymagały wykorzystywania doświadczeń radzieckich architektów i sięgania do "skarbca architektury radzieckiej" jako wzoru do naśladowania.
Zawód architekta został upaństwowiony - powstały biura projektowe a zlikwidowano wolną praktykę. Miało to związek z wprowadzeniem w całej gospodarce, a zatem i w budownictwie, gospodarki planowej.
Architektura, jak i inne sztuki, miała funkcjonować w służbie państwa. Formy budynków były monumentalne z wykorzystaniem elementów ozdobnych - attyki, pilastry, kolumnady. Przykładem takiej budowli stał się zbudowany w centrum Warszawy gmach Pałacu Kultury i Nauki im. Józefa Stalina czy Marszałkowska Dzielnica Mieszkaniowa (MDM). W Krakowie powstała nowa dzielnica - Nowa Huta, plac Centralny oraz budynki zarządu kombinatu im. Lenina.
Doktryna socrealizmu obowiązywała do 1954 roku. Została zarzucona po okresie stalinizmu.
AS
