23 lutego 1952 r. Odsłonięcie pomnika księcia Józefa Poniatowskiego
Wzorowany na pomniku Marka Aureliusza z rzymskiego Kapitolu monument księcia Józefa Poniatowskiego przechodził burzliwe losy.
Znajdujący się obecnie w Warszawie przy ul. Krakowskie Przedmieście, na dziedzińcu Pałacu Prezydenckiego, pomnik księcia Józefa Poniatowskiego nie jest oryginalnym monumentem. Ten, wykonany z brązu w 1832 roku na podstawie projektu duńskiego rzeźbiarza Bertela Thorvaldsena (najwybitniejszego rzeźbiarza w ówczesnej Europie), został wysadzony 16 grudnia 1944 roku z rozkazu niemieckiego zbrodniarza wojennego generała Ericha von dem Bacha.
Po wojnie nową rzeźbę księcia Józefa Poniatowskiego podarowało stolicy Królestwo Danii. Odlew powstał w latach 1948-1951 - ponownie na podstawie oryginalnego modelu Thorvaldsena, znajdującego się w muzeum rzeźbiarza w Kopenhadze.
23 lutego 1952 roku monument stanął dumnie przed Starą Pomarańczarnią w Łazienkach Królewskich. Nie przebywał tam długo. 19 października 1965 roku pomnik księcia Józefa Poniatowskiego przeniesiono na dziedziniec Pałacu Prezydenckiego, gdzie znajduje się do dziś.
Jak wspomnieliśmy, dzieje pomnika były bardzo burzliwe. Pierwotnie odsłonięcie monumentu uniemożliwiły sankcje nałożone na Polaków po zakończeniu powstania listopadowego. Rzeźba trafiła do twierdzy modlińskiej, gdzie "udawała" patrona fortecy św. Jerzego.
Później pomnik księcia Józefa Poniatowskiego brano za rzeźbę ostatniego króla Polski.
W Modlinie pomnik zauważył car Mikołaj I, który nakazał wyrzucenie monumentu na złom. Ostatecznie zmienił jednak decyzję i przekazał rzeźbę - jako trofeum - feldmarszałkowi Iwanowi Paskiewiczowi, który brutalnie stłumił zryw narodowy z lat 1830-1831. Ten ustawił monument w ogrodzie swojego pałacu w Homlu, gdzie stał aż do roku 1922.
Do Warszawy i wolnej Polski pomnik wrócił na mocy traktatu ryskiego i ustanowionych w nim rewindykacji zabytków i dzieł sztuki. Początkowo ustawiony na dziedzińcu Zamku Królewskiego, 3 czerwca 1923 roku stanął na placu przed Pałacem Saskim i Grobem Nieznanego Żołnierza, na cokole projektu Aleksandra Bojemskiego.
Na koniec dodajmy, że fragmenty oryginalnego monumentu wysadzonego w 1944 roku zostały odkryte w ruinach fabryki Lilpopa w 1945 roku. Dziś można je oglądać w Parku Wolności w Muzeum Powstania Warszawskiego.
AW
