27 listopada 1923 r. Powstała Podlaska Wytwórnia Samolotów
Podlaska Wytwórnia Samolotów była jednym z najważniejszych lotniczych zakładów produkcyjnych w II Rzeczpospolitej. W 1929 roku powstał tam pierwszy w Polsce tunel aerodynamiczny.
Umiejscowiona na terenie starego browaru w Białej Podlaskiej wytwórnia została założona przez ziemianina Stanisława hrabiego Rosenwertha-Różyczkę i inżyniera Witolda Rumbowicza. 27 listopada 1923 roku Podlaska Wytwórnia Samolotów została wpisana do rejestru spółek w Warszawskim Sądzie Okręgowym.
Warto zwrócić uwagę, że założyciele fabryki nie bez powodu wybrali bogate w dobrej jakości drewno Podlasie na miejsce zakładu. W tamtych czasach drewno było bowiem podstawowym budulcem samolotów.
Rozbudowano również browar, w którym mieściła się fabryka. Obok istniejącego już wcześniej niewielkiego lotniska z czasów I wojny światowej, Podlaska Wytwórnia Samolotów wzbogaciła się o nowe budynki, m.in. biuro konstrukcyjne, warsztat mechaniczny, halę montażową czy nawet przyzakładowy hotel.
Jeden z najważniejszych obiektów powstał w 1929 roku, kiedy to na terenie Podlaskiej Wytwórni Samolotów powstał - pierwszy w Polsce - tunel aerodynamiczny.
Zakład początkowo produkował samoloty na podstawie zagranicznych licencji (m.in. francuskie Potezy czy czechosłowackie Avie).
Od 1925 roku Podlaska Wytwórnia Samolotów realizowała własne projekty konstrukcyjne. Były o m.in. samolot myśliwski PWS-10, samoloty szkolno-treningowe PWS-12, PWS-14, biorący udział w kampanii wrześniowej roku 1939 PWS-16, PWS-26 czy szybowiec PWS-101. Na tym ostatnim pilot Tadeusz Góra pobił rekord lotu szybowcowego, za co w 1939 roku otrzymał Medal Lilienthala - najwyższe szybowcowe odznaczenie przyznawane przez Międzynarodową Federację Lotniczą (FAI).
W sumie Podlaska Wytwórnia Samolotów do 1939 roku wyprodukowała 1537 samolotów oraz kilkadziesiąt szybowców. W zakładach pracował nawet 900 osób.
Z powodu kłopotów finansowych w 1932 roku udziały w fabryce zostały przejęte przez państwo, co wpisywało się w ówczesną politykę II rzeczpospolitej upaństwawiania zakładów zbrojeniowych i lotniczych.
Kres działalności Podlaskiej Wytwórni Samolotów nastąpił 4 września 1939 roku, kiedy to w wyniku niemieckiego bombardowania zniszczeniu uległo około 70 procent zabudowań fabryki. Dzieło unicestwienia dokończyli Sowieci, którzy rozkradli pozostałości zakładowe.
(arwr)
