27 maja 1990 r. Wybory samorządowe. Pierwsze w pełni wolne i demokratyczne wybory w III RP
Odrodzenie samorządu terytorialnego w Polsce, po ponad 50 latach przerwy, było możliwe dzięki uchwaleniu przez sejm „kontraktowy” 8 marca 1990 roku ustawy o samorządzie gminnym. Dała ona podstawy społecznościom lokalnym do zarządzania częścią spraw publicznych, gminy otrzymały własne źródła dochodów i możliwość decydowania o wydatkach.
Prezes Rady Ministrów Tadeusz Mazowiecki, na utworzony ustawą "Ordynacja wyborcza do rad gmin", urząd Generalnego Komisarza Wyborczego desygnował sędziego Jerzego Stępnia. Przewodniczył on także Kolegium przy GKW (organ opiniodawczy), w skład którego wchodzili trzej sędziowie NSA: Wiesław Abramowicz, Edward Kierejczyk i Andrzej Wróblewski oraz trzej sędziowie Trybunału Konstytucyjnego: Tadeusz Dybowski, Wojciech Łączkowski i Andrzej Filcek.
W trakcie prac legislacyjnych zdecydowano, że wybory w małych (obszarowo i co do liczby ludności) jednostkach terytorialnych będą oparte o zwykłą większość i głosowanie w jednej turze, natomiast w średnich i dużych miastach przyjęto system proporcjonalny w okręgach wielomandatowych. Granicę w stosowaniu tych zasad przyjęto na poziomie miast liczących 40 tysięcy mieszkańców, w gminach liczących ponad 40 tys. mieszkańców wybory oparte zostały na zasadzie proporcjonalności. Nowa ordynacja zakładała, że wyborca wyraża swoją wolę czynnie i wybór jest pozytywny - miał obowiązek postawienia znaku "x" obok nazwiska kandydata, którego wybierał.
Wybory do rad gmin przeprowadzono do 2383 rad gmin w tym: 1547 rad w gminach, 145 rad miejskich w miastach do 40 tysięcy mieszkańców, 110 rad miejskich w miastach powyżej 40 tysięcy mieszkańców, 574 gmin i miast, 7 rad dzielnic.
Na ogólną liczbę 52.037 mandatów kandydowało 147.389 kandydatów, wybrano spośród nich 51.987 radnych do rad gmin (nie wszystkie mandaty zostały obsadzone).
W kampanii wyborczej uczestniczyło ok. 2000 partii i ugrupowań politycznych oraz organizacji.
Frekwencja wyborcza wynosiła 42 proc. Liczba oddanych głosów nieważnych nie przekraczała 2 proc.
W wyniku wyborów poszczególne komitety otrzymały następujące poparcie: Komitety Obywatelskie "Solidarność" - ok. 53,1 proc. głosów; lokalne komitety wyborców - 24,7 proc. głosów; Polskie Stronnictwo Ludowe - 4,3 proc. głosów; Socjaldemokracja Rzeczpospolitej Polskiej - 2,7 proc. głosów; Stronnictwo Demokratyczne - 2,1 proc. głosów; Konfederacja Polski Niepodległej - ok. 1 proc. głosów.
Po wyborach wniesiono 363 protesty wyborcze. W wyniku rozpatrzenia protestów unieważnione zostały wybory w 81 jednomandatowych okręgach wyborczych.
AS
