28 grudnia 1989 r. Przyjęcie „planu Balcerowicza"
W rządzie Tadeusza Mazowieckiego, wicepremierem i ministrem finansów został Leszek Balcerowicz, ekonomista związany ze Szkołą Główną Planowania i Statystyki. W ciągu paru miesięcy przygotował, wraz z grupą ekspertów (wśród których byli m.in. prof. Jeffrey Sachs, prof. Stanisław Gomułka, dr Stefan Kawalec i dr Wojciech Misiąg) plan przejścia Polski od gospodarki socjalistycznej (centralnie planowanej) do kapitalizmu (gospodarki rynkowej).
Projekty niezbędnych ustaw trafiły do sejmu na początku grudnia, gdzie pracowała nad nimi komisja nadzwyczajna pod przewodnictwem Andrzeja Zawiślaka. Istota planu zawierała się w 10 ustawach uchwalonych przez Sejm kontraktowy 28 grudnia 1989 r. i podpisanych przez prezydenta PRL Wojciecha Jaruzelskiego 31 grudnia 1989 roku.
Ustawa o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych umożliwiała przeprowadzenie postępowania upadłościowego wobec przedsiębiorstw nierentownych. Przedsiębiorstwa państwowe nie miały już gwarancji istnienia mimo złych wyników finansowych i małej efektywności produkcji.
Zmiany w prawie bankowym i w ustawie o Narodowym Banku Polskim zakazywały finansowania deficytu budżetowego przez bank centralny i uniemożliwiały emisję pieniędzy bez pokrycia.
Zostały zniesione preferencje kredytowe przedsiębiorstw państwowych. Nowa ustawa wiązała stopę oprocentowania ze stopą inflacji, zmieniała warunki zawartych wcześniej umów kredytowych o stałym oprocentowaniu.
Opodatkowano wzrost wynagrodzeń by ograniczyć wzrost nominalnych płac w przedsiębiorstwach w stosunku do rzeczywistego wzrostu cen.
Ujednolicono zasady płacenia podatków we wszystkich sektorach gospodarczych. Zagraniczne przedsiębiorstwa zostały zobowiązanie do odsprzedania państwu dewiz po ustalonym przez bank centralny kursie, ale równocześnie zwalniono przedsiębiorstwa z kapitałem zagranicznym z płacenia popiwku i zapowiedziano możliwość transferu zysków za granicę.
Prawo dewizowe wprowadzało wymienialność wewnętrzną złotego, likwidowało państwowy monopol w handlu zagranicznym i zobowiązywało przedsiębiorstwa do odsprzedawania zarobionych dewiz państwu.
Prawo celne ujednolicało zasady clenia importowanych towarów dla wszystkich podmiotów gospodarczych. Wprowadzono także nowe zasady funkcjonowania biur pośrednictwa pracy oraz ochronę interesów pracowników w przypadku zwolnień grupowych i zasiłki dla bezrobotnych.
Pozytywnym skutkiem wejścia w życie pakietu ustaw "Planu Balcerowicza" było obniżenie inflacji i deficytu budżetowego, likwidacja centralnego rozdzielnictwa materiałów i redukcja zadłużenia zagranicznego. Jednak konsekwencją likwidacji wielu przedsiębiorstw państwowych i redukcji zatrudnienia był wzrost bezrobocia (stopa bezrobocia osiągnęła w 1993 roku 16,4 proc.).
Państwo pozbawione wpływu na rynek wewnętrzny, dopuściło do upadku wielu kluczowych firm, powstawały obszary biedy i strukturalnego bezrobocia.
Dwadzieścia lat po wprowadzeniu "Planu Balcerowicza", Andrzej Wielowieyski, ówczesny wicemarszałek senatu, powiedział: "Za ten wysiłek, do którego nas zmusił, za to musimy mu być wdzięczni, bo wycisnął z nas to, na co nas było stać i dzięki temu mamy otwartą historyczną szansę, by iść do przodu".
AS
