28 kwietnia 1924 r. Bank Polski "rozpoczął czynności"
"To, że najważniejszym czynnikiem naprawy skarbu jest równowaga budżetu realnego taka, która by stale, miesiąc po miesiącu, pozwalała pokrywać wydatki dochodami bieżącymi, stało się to powszechnie wyznawanym postulatem" – tak premier Władysław Grabski przestawiał plany reformy walutowej, która miała uratować finanse II Rzeczpospolitej. Jednym z najważniejszych elementów poprawy kondycji finansowej państwa było powołanie Banku Polskiego.
W drugiej połowie 1923 roku sytuacja finansowa Polski była niepokojąca i negatywnie wpływała nie tylko na stan gospodarki, ale też prowokowała niepokoje wewnętrzne. Z tego powodu reforma finansów i reforma walutowa stały się najważniejszymi celami powołanego w grudniu tego roku rządu Władysława Grabskiego.
Działający w ekstremalnych warunkach - kurs ówczesnej krajowej waluty przekroczył 10 mln marek za dolara - gabinet otrzymał specjalne uprawnienia na pół roku. Do głównych zadań rządu należało: przywrócenie równowagi budżetowej, osiągnięcie równowagi na rynku pieniężnym przez ustabilizowanie kursu marki i wymianę jej na nową walutę - złotego - oraz zorganizowanie nowego banku emisyjnego.
Program reformy został zamieszczony w ustawie O naprawie Skarbu Państwa i reformie walutowej z 11 styczniu 1924 roku i tam właśnie znalazły się przepisy dotyczące powołania Banku Polskiego.
"Na mocy specjalnego statutu jako banku akcyjnego z udziałem Państwa - podlegającego nadzorowi państwowemu z mianowaniem prezesa banku i zatwierdzeniem kierowników, udzielenie bankowi emisyjnemu uprawnienia o emisji biletów bankowych, będących prawnym środkiem płatniczym i pokrytych co najmniej w jednej czwartej do jednej trzeciej części złotem lub zapasem złota i dewiz" - stanowił przepis.
Statut Banku Polskiego SA został podpisany przez Prezydenta RP Stanisława Wojciechowskiego 20 stycznia 1924 roku, a dzień później został ogłoszony w Dzienniku Ustaw. Zaraz potem rozpoczęto subskrypcję akcji.
Najważniejszym celem działalności Banku, poza emisja złotego, było "regulowanie obiegu pieniężnego i ułatwienia kredytu". Jednocześnie Bank nie był odpowiedzialny za wartość złotego.
Oprócz funkcji emisyjnych, Bank Polski wykonywał operacje kredytowe. Statut Banku określał, że będzie on udzielał kredytów dyskontowych i lombardowych (pod zastaw złota i papierów wartościowych o stałym oprocentowaniu).
Kapitał założycielski w kwocie 100 mln zł rozpisano na 1 mln akcji, które znalazły się w rękach osób prywatnych, przedsiębiorstw, różnych instytucji oraz banków. Skarb Państwa miał początkowo jedynie 1%.
Bankowi udzielono daleko idącej autonomii w relacjach z rządem, co miała gwarantować forma prawna spółki akcyjnej.
Założycielskie zebranie akcjonariuszy zawiązujące spółkę Bank Polski odbyło się 15 kwietnia 1924 roku. W tym samym dniu ukazało się obwieszczenie ministra skarbu Władysława Grabskiego, ustalające datę - jak można było przeczytać - "rozpoczęcia czynności" Banku na 28 kwietnia.
"Państwo Polskie, powołując do życia Bank Polski jako ostoję ładu pieniężnego w kraju i jako wyraz duchowej łączności z przedwiekową instytucją tejże nazwy, wyraża wdzięczność tym obywatelom, którzy nie szczędzili ofiar na skarb narodowy" - brzmiał, nawiązujący do XIX-wiecznego Banku Polskiego, napis na tablicy pamiątkowej, umieszczonej w głównej sali gmachu przy ul. Bielańskiej 10 w Warszawie.
"Bank Polski był własnością i chlubą narodu (...) bez względu na formy prawne organizacji, należy również do narodu i jemu tylko służyć będzie" - mówił w swym pierwszym przemówieniu prezes Banku Stanisław Karpiński.
AW
Bibliografia:
Wojciech Morawski, "Od marki do złotego. Historia finansów II Rzeczpospolitej"
Cecylia Leszczyńska, "Zarys historii polskiej bankowości centralnej"
Andrzej Jezierski, Cecylia Leszczyńska, "Bank Polski 1924-1951"
