4 marca 1904 r. Założenie Towarzystwa Związku Górali
W Zakopanem, w karczmie "U Wnuka", ogłoszono statut nowego Towarzystwa – Związku Górali. Punktów w nim było niewiele, ale każdy miał istotne znaczenie.
Celem działalności miało być: "Szerzenie oświaty, wstrzemięźliwości, zamiłowanie do uprawy roli, ogrodnictwa, pszczelarstwa; Staranie się o rozwój stylu zakopiańskiego i szerzenie zamiłowania do stroju góralskiego; Popieranie przemysłu krajowego".
Patronem obrano błogosławionego Andrzeja Bobolę.
Bardzo wyraźnie postawiono na dwa kierunki - zachowanie tożsamości (styl zakopiański, strój) i rozwój gospodarczy połączony z działaniami oświatowymi.
W tamtych czasach na Podhalu panowała bieda, wielu górali emigrowało do Ameryki - "za wielką wodę". Polska była pod zaborami, chociaż ten austriacki dawał najwięcej autonomii.
Właśnie w Galicji powstało i prężnie się rozwijało się Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół" - to właśnie członkowie jego zakopiańskiego gniazda wraz z grupą górali założyli Związek Górali - pierwszą regionalną organizację góralską na Podhalu. Jej członkami byli wówczas tylko górale, głównie z Zakopanego. Dlatego dzisiaj, gdy sięga się do korzeni ruchu regionalnego, przyjmuje się, że od Związku Górali wywodzi się historia Oddziału tatrzańskiego Związku Podhalan, a cała ta organizacja za swój początek bierze rok 1919 i IV Zjazd Podhalan w Nowym Targu, zorganizowany już w wolnej Polsce.
W 105-lecie Związku Górali, 90-lecie Związku Podhalan i 80-lecie Związku Podhalan Północnej Ameryki Senat RP przyjął uchwałę, w której wyraził cześć i uznanie wszystkim twórcom i aktywnym działaczom tych organizacji. "Ducha tych organizacji najlepiej oddaje wypowiedź Henryka Lokańskiego — pierwszego prezesa Związku Podhalan Północnej Ameryki, który stwierdził, że: »przez śmiałe wysunięcie naprzód swego góralskiego typu regionalnego i podniesienie wszystkich jego wartości obyczajowych i kulturalnych, uratował dla polskości w ogóle, a dla sprawy polskiej w Ameryce w szczególności, tysiące polskich rodzin góralskich, które szybkimi krokami zdążały w przepaść wynarodowienia«" - napisano w uchwale senatu.
AS
