4 stycznia 1940 r. Umowa o utworzeniu Wojska Polskiego we Francji

Po klęsce wrześniowej żołnierze polscy przedzierali się na Zachód, licząc na to, że u boku Francji - dysponującej najpotężniejszą ówcześnie armią lądową - podejmą walkę z Hitlerem. Od 3 września Francja i Wielka Brytania znajdowały się w stanie wojny z Niemcami, tyle że, obydwie zachodnie potęgi nie podjęły działań, do których zobowiązywały ich umowy wojskowe z Polską.

12 września 1939 r. na spotkaniu francusko-brytyjskim w Abbeville zapadło ustalenie o pozostawieniu Polski bez pomocy. Zachodnie mocarstwa znały już wówczas ustalenia paktu Ribbentrop-Mołotow i na tej podstawie wywnioskowały, że Polska zdana jest na pastwę agresji niemiecko-sowieckiej.

Nieświadomi tej sytuacji polscy żołnierze wymykali się z obozów internowania na Węgrzech i w Rumunii. W ten sposób do Francji dotarło 43 tys. weteranów polskiego Września. Kilkuset wyrwało się z internowania na Litwie. Do polskiego wojska zgłaszali się również emigranci przebywający na stałe we Francji, Belgii i Holandii.

Umowa z 4 stycznia 1940 r. regulowała zasady tworzenia armii polskiej, w tym sposób przystępowania do niej Polaków mieszkających we Francji. Przebywało ich wówczas w tym kraju około 0,5 mln, z tego 130 tys. zostało uznanych za nadających się do wstąpienia do polskiego wojska. Ostatecznie Francuzi zgodzili się na pobór 50 tys. Polaków, zatrzymując innych ze względu np. na zatrudnienie w strategicznych sektorach gospodarki.

Miejscem formowania polskich jednostek były przede wszystkim obozy Coëtquidan i Parthenay. W ciągu kilku miesięcy utworzona została:

- 1. Dywizja Grenadierów (dowódca gen. Bronisław Duch);

- 2. Dywizja Strzelców Pieszych (gen. Bronisław Prugar-Ketling);

- X Brygada Kawalerii Pancernej (gen. Stanisław Maczek);

- Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich (gen. Zygmunt Szyszko-Bohusz);

- Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich (sformowana w Syrii pod dowództwem gen. Stanisława Kopańskiego).

W trakcie tworzenia była 3 Dywizja Piechoty (gen. Rudolf Dreszer) i 4. Dywizja Piechoty (płk Tadeusz Zieleniewski).

Łącznie do polskich jednostek zgłosiło się ponad 85 tys. ochotników. Entuzjazm związany z powstającą z popiołów polską armią udzielał się w kraju, znajdującym się pod okupacją niemiecką i sowiecką, cierpiącym terror ze strony obydwu najeźdźców. Udręczeni okupacją Polacy pozdrawiali się: "Gdy słoneczko wyżej, to Sikorski bliżej". Spodziewano się powszechnie, że wiosną 1940 r. rozpocznie się aliancka ofensywa, która zmiecie Hitlera i doprowadzi do wyzwolenia Polski.

9 kwietnia 1940 r. Hitler zaatakował Danię i Norwegię, a 10 maja przez Holandię, Belgię i Luksemburg rozpoczął blitzkrieg, którego celem był podbój Francji.

Na pomoc Norwegom do Narwiku wyruszyli "podhalańczycy" gen. Szyszko-Bohusza. Po ewakuacji z norweskich fordów zdążyli jeszcze wziąć udział w obronie "reduty bretońskiej" we Francji i niewielka część jednostki trafiła do Wielkiej Brytanii.

1. DG stoczyła w dniach 17-20 czerwca ciężkie walki z Niemcami w Lotaryngii, m.in. pod Legarde i 21 czerwca została rozwiązana.

2. DSP walczyła w Wogezach, a 20 czerwca przedostała się do Szwajcarii, gdzie żołnierze gen. Prugar-Ketlinga zostali internowani.

X BKP stoczyła bój z Niemcami pod Montbard, po którym gen. Maczek zarządził rozwiązanie jednostki, zachęcając żołnierzy, aby na własną rękę przedzierali się do Anglii.

Nie zdążyły podjąć walki na większą skalę 3. DP (uległa rozwiązaniu) i 4. DP (przetransportowana do Wielkiej Brytanii). Pod francuskim niebem bili się z Niemcami polscy lotnicy m.in. z Dywizjonu I/145 oraz walczący w jednostkach francuskich.

Po błyskawicznej klęsce i kapitulacji Francji 22 czerwca 1940 r., tylko około 20 tys. polskich żołnierzy i 3 tys. cywilów udało się dotrzeć do Wielkiej Brytanii. Razem z marynarzami i lotnikami generał Sikorski miał w Anglii pod swoim dowództwem 25 tys. żołnierzy.

W Syrii przetrwała SBSK gen. Kopańskiego z 4600 żołnierzami, którzy spod zwierzchnictwa kolaboracyjnego rządu Vichy  przedostali się do kontrolowanej przez Brytyjczyków Palestyny. Od sierpnia do grudnia 1941 r. "karpatczycy" zasłynęli jako "szczury pustyni" broniąc twierdzi Tobruk.

NH

Czytaj także o innych wydarzeniach:

5 stycznia 1956 r. Pierwsze zebranie Klubu Krzywego Koła

4 stycznia 1919 r. Operetkowy zamach stanu w II RP

3 stycznia 1946 r. Ustawa o nacjonalizacji przemysłu

3 stycznia 1965 r. Powstaje zespół "Czerwone Gitary"

2 stycznia 1951 r. Powstanie przedsiębiorstwa żeglugowego Polskie Linie Oceaniczne

2 stycznia 1957 r. Decyzja o utworzeniu partyjnego tygodnika "Polityka"