6 września 1944 r. PKWN ogłosił dekret o reformie rolnej
Deklaracja o reformie rolnej znalazła się już w manifeście ogłoszonym przez PKWN w lipcu 1944. "Aby przyspieszyć odbudowę Kraju i zaspokoić odwieczny pęd chłopstwa polskiego do ziemi, Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego przystąpi natychmiast do urzeczywistnienia na terenach wyzwolonych szerokiej reformy rolnej".
Reformę rolną wprowadzał dekret: "Reforma rolna w Polsce jest koniecznością państwową i gospodarczą i będzie zrealizowana przy udziale czynnika społecznego zgodnie z zasadami Manifestu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego. Ustrój rolny w Polsce oparty będzie na silnych, zdrowych i zdolnych do wydatnej produkcji gospodarstwach, stanowiących prywatną własność ich posiadaczy".
Reforma rolna zakładała m.in. "tworzenie nowych samodzielnych gospodarstw rolnych dla bezrolnych, robotników i pracowników rolnych oraz drobnych dzierżawców", w pobliżu miast i ośrodków przemysłowych miały powstać gospodarstwa dla produkcji ogrodniczo-warzywniczej, ogródki działkowe dla robotników, urzędników i rzemieślników a istniejące już gospodarstwa o powierzchni poniżej pięciu hektarów zostaną "upełnorolnione".
Na cele reformy rolnej przeznaczono nieruchomości rolne stanowiące własność Skarbu Państwa, będące własnością obywateli III Rzeszy i obywateli polskich narodowości niemieckiej, będące własnością zdrajców narodu skazanych prawomocnie przez sądy polskie za zdradę stanu za pomoc udzieloną okupantowi i inne przestępstwa przewidziane w dekrecie PKWN oraz wszystkie nieruchomości ziemskie o ogólnej powierzchni ponad 50 ha użytków rolnych (w województwach poznańskim, pomorskim i śląskim limit podwyższono do 100 ha).
Dekret powoływał także do życia Państwowy Fundusz Ziemi do którego trafiały majątki przeznaczone na cele reformy rolnej.
Reformę postanowiono wprowadzać natychmiast, jednak znaczna część Polski pozostawała pod okupacją, więc przyjęto, że "nastąpić może jedynie częściowy nadział ziemi w rozmiarach zapasu ziemi na terytoriach już wyzwolonych".
Wywłaszczeni właściciele nieruchomości ziemskich mogli otrzymać samodzielne gospodarstwa rolne poza obrębem wywłaszczonego majątku, ci którzy nie skorzystają z tego prawa otrzymają "zaopatrzenie miesięczne w wysokości uposażenia urzędnika państwowego VI grupy".
Reforma rolna z 1944 r. nie obejmowała nieruchomości ziemskich należących do Kościoła lub innych organizacji wyznaniowych.
W latach 1944-48, na cele reformy rolnej zostało przejętych 9707 majątków ziemskich (ok. 3,49 mln hektarów). Rozparcelowano 1,2 mln hektarów pomiędzy 387 000 rodzin chłopskich. Za przydzieloną ziemię dekret ustalał zapłatę stanowiącą równowartość przeciętnych zbiorów rocznych. Spłata następowała w ciągu 10-20 lat. Uzyskane w ten sposób sumy przekazywano do Państwowego Funduszu Ziemi.
Wprowadzanie w życie reformy rolnej odbywało się często z naruszeniem praw - rekwirowano dwory ziemian nie mające nic wspólnego z produkcją rolną, zajmowano wyposażenie, meble, dzieła sztuki. Równocześnie aresztowano wielu ziemian i administratorów majątków.
Reforma rolna w praktyce doprowadziła do zniszczenia ziemiaństwa w Polsce, klasy obywateli wielce zasłużonych w walce o niepodległość i dla rozwoju gospodarczego Rzeczypospolitej.
AS
