7 lutego 1867 r. „Sokół” założył gniazdo we Lwowie
We Lwowie zatwierdzono statut Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół" – pierwszego na ziemiach polskich, z racji pierwszeństwa zwanego „Sokołem Macierzą”.
Wzorowano się na organizacji założonej w Pradze w 1862 r. przez Henryka Fȕgnera i Mirosława Tyrša.
"Sokół" propagował tężyznę fizyczną, zdrowy tryb życia, uprawianie sportów i wartości patriotyczne. Zawołaniem Towarzystwa było hasło "W zdrowym ciele zdrowy duch". Za swój znak obrano sokoła w locie, w czasach zaborów symbolizował on także Orła Białego przypominając o dążeniu Polski do niepodległości.
Aktywnymi działaczami Towarzystwa we Lwowie byli: Klemens Żukotyński, Ludwik Goltental, Jan Żaplachta-Zapałowicz, Józef Milleret, Jan Dobrzański, Antoni Durski, Żegota Krówczyński, Wladyslaw Janikowski.
Ruch sokoli najlepiej rozwijał się na terenie Galicji, gdzie Polacy mieli dużo więcej swobody niż pod innymi zaborami. W 1884 powstały gniazda - filie w Tarnowie i Stanisławowie, natomiast w 1885 r. w Przemyślu, Krakowie, Kołomyi i Tarnopolu. Już w 1892 r. liczba sokolich gniazd w zaborze austriackim wynosiła 46 (w 1913 r. było ich już 581, zrzeszających 48 tys. członków).
Dynamiczny rozwój Towarzystwa umożliwił rozprzestrzenienie się działań w zaborze pruskim - szczególnie na Śląsku, także wszędzie tam gdzie były duże skupiska Polaków m.in. w Berlinie i w Chicago.
W 1892 powstała jednolita organizacja pod nazwą "Związek Sokolstwa Polskiego", z siedzibą we Lwowie.
Ważny wydarzeniem w historii sokolstwa był Zlot Grunwaldzki w Krakowie w 1910 r. w 500 rocznicę zwycięstwa nad Krzyżakami. Uczestniczyło w nim 7097 członków Towarzystw Sokolich, w tym 781 z ziem zaboru pruskiego i rosyjskiego, z Rosji, Francji i Ameryki. W pochodzie na zakończenie zlotu i uroczystości grunwaldzkich wśród 90 tys. uczestników przeszło ponad osiem tysięcy umundurowanych "sokołów" i "sokolic".
W czasie zlotu oprócz zawodów sportowych i gimnastycznych pokazano ćwiczenia z bronią - pozorowaną walkę na bagnety z szarżującą kawalerią. W taki sposób zaprezentowały się polowe drużyny Sokole, powstałe z inicjatywy Stanisława Rowińskiego, które przygotowywały młodzieży do podjęcia walki zbrojnej o niepodległą Polskę.
Po wybuchu I wojny światowej w 1914 r. członkowie "Sokoła" włączyli się czynnie w walkę o niepodległość. Ponad 1000 sokołów weszło w skład Brygady Legionów Polskich zwanej "Żelazną".
AS
