9 kwietnia 1972 r. Stanisław Ostrowski prezydentem RP na wychodźstwie

Stanisław Ostrowski (1892-1982) był legionistą, uczestnikiem obrony Lwowa w 1918 r. i wojny z Ukraińcami oraz wojny 1920 r. z bolszewikami. Z zawodu lekarz dermatolog, w wolnej Polsce łączył karierę i zdobywanie tytułów naukowych, z działalnością polityczną. Był posłem na sejm, a w latach 1936-39 prezydentem Lwowa.

Po sowieckiej agresji na Polskę we wrześniu 1939 r., został wywieziony do łagrów. Uwolniony z obozu na mocy układu Sikorski-Majski w 1941 r., razem z armią generała Władysława Andersa opuścił Związek Sowiecki i przez Bliski Wschód oraz Włochy dotarł na Wyspy Brytyjskie.

Stanisław Ostrowski pozostał w Anglii, kontynuując pracę jako lekarz.

Ostatni przedwojenny prezydent Lwowa dzielił los 500 tys. Polaków, którzy po zakończeniu II wojny światowej musieli pozostać na Zachodzie. W wyniku układu jałtańskiego i podporządkowania Polski Związkowi Sowieckiemu, powrót do kraju żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych, a nawet zwykłych obywateli - szczególnie pochodzących z Kresów - okazał się niemożliwy.

Realizując porozumienie jałtańskie, 5 lipca 1945 r. rządy zachodnie cofnęły uznanie władzom Polski, działającym w czasie wojny na wychodźstwie w Londynie. Nie spowodowało to jednak przerwania ciągłości ich istnienia.

Podstawą formalną umożliwiającą trwanie i kontynuowanie działalności w imieniu II RP, były zapisy artykułu 24 konstytucji z 23 kwietnia 1935 roku: "W razie wojny okres urzędowania Prezydenta RP przedłuża się do upływu trzech miesięcy od zawarcia pokoju; Prezydent Rzeczypospolitej osobnym aktem ogłoszonym w gazecie rządowej, wyznaczy wówczas swego następcę na wypadek opróżnienia się urzędu przed zawarciem pokoju". II wojna światowa nie zakończyła się nigdy traktatem pokojowym, stąd zapisy konstytucji kwietniowej uznawano za pozostające w mocy - choć realna władza w Polsce znalazła się już w rękach komunistów, zainstalowanych przez Sowietów.

Opierając się na przepisie art. 24, we wrześniu 1939 r. internowany w Rumunii prezydent Ignacy Mościcki wskazał jako swojego następcę Władysława Raczkiewicza. Po po wygaśnięciu jego kadencji, w atmosferze ujawniających się sporów, funkcję prezydenta RP na uchodźstwie objął w czerwcu 1947 r. August Zaleski (Raczkiewicz na następcę wskazał socjalistę i premiera rządu emigracyjnego Tomasza Arciszewskiego).

Zaleski, przedwojenny dyplomata, minister spraw zagranicznych w latach 1926-32 oraz w emigracyjnym rządzie gen. Władysława Sikorskiego (1939-1941), wbrew uzgodnieniom pomiędzy siłami politycznymi w Londynie, zdecydował, że nie odda stanowiska. Formalnie jego siedmioletnia kadencja upłynęła w 1954 r., a pozostanie na urzędzie doprowadziło do dalszego rozbicia już i tak skłóconej emigracji.

Siły przeciwne Zaleskiemu zgromadziły się wokół Rady Trzech, pomyślanej jako kolegialny prezydent (czego konstytucja kwietniowa nie przewidywała), w skład której weszli: Tomasz Arciszewski, gen. Władysław Anders i Edward Raczyński.

August Zaleski zmarł 7 kwietnia 1972 r., sprawując przez 25 lat funkcję prezydenta. Rok przed śmiercią swoim następcą wyznaczył Stanisława Ostrowskiego.

9 kwietnia 1972 r. Ostrowski został zaprzysiężony na trzeciego prezydenta RP na wychodźstwie. Zaakceptowany przez większość środowisk emigracyjnych (z wyjątkiem niewielkiej grupki skupionej wokół Juliusza Sokolnickiego, który... ogłosił się prezydentem), doprowadził do załagodzenia sporów w "polskim Londynie" i zainicjował porozumienie zwalczających się ugrupowań. W lipcu 1972 r. rozwiązana została Rada Trzech.

Po Stanisławie Ostrowskim funkcję prezydenta RP na wychodźstwie pełnili: Edward Raczyński (1979-1986), Kazimierz Sabbat (1986-1989) i Ryszard Kaczorowski (1989-1990), który po wyborze Lecha Wałęsy na prezydenta RP, w grudniu 1990 r. przekazał mu swoje uprawnienia, wraz z insygniami przedwojennych władz Polski.

Stanisław Ostrowski zmarł 22 listopada 1982 r. Pochowany został w Newark, na cmentarzu polskich lotników.

NH