Maria: Jedyny polski reaktor jądrowy ma już 40 lat

40 lat temu (18 grudnia 1974 roku) uruchomiono w Polsce reaktor jądrowy Maria, bo takie imię – na cześć Marii Skłodowskiej-Curie - nadano urządzeniu. Reaktor jest eksploatowany do dziś i pozostał jedynym czynnym tego typu urządzeniem na terenie Polski.

Choć dziś Maria jest jedynym czynnym reaktorem jądrowym na terenie Polski, to trzeba przypomnieć, że jest młodszą siostrą dosyć licznej rodziny, w której skład wchodzą: Ewa, Anna, Anna-P, Agata i - jedyny niekobiecy reaktor w tym gronie - UR-100. Wszystkie te urządzenia jądrowe są obecnie nieczynne.

Można powiedzieć, że uruchomiona 18 grudnia 1974 roku Maria była zwieńczeniem trwających od lat 50. - reaktor Ewa uruchomiono w 1958 roku - badań nad urządzeniami jądrowymi w Polsce. Otwocka dzielnica Świerk, gdzie zbudowano wszystkie urządzenia, do dziś jest "polską stolicą reaktorów", a w tamtych latach stała się znaczącym w świecie centrum rozwoju badań i technik jądrowych.

Reklama

Wracając do Marii, to prace nad powstaniem reaktora zaczęto w 1970 roku, wmurowując kamień węgielny w miejscu budowy, ale już w 1964 roku opracowano program wykorzystania urządzenia.

Warto podkreślić, że reaktor Maria został w całości zaprojektowany i zbudowany przez polskich specjalistów i techników - w przeciwieństwie np. do reaktora Ewa, który był konstrukcją radziecką.

Po 15 latach eksploatacji w połowie 1985 roku reaktor Maria wyłączono i poddano gruntownej modernizacji, m.in. systemu chłodzenia, klimatyzacji i wentylacji reaktora.

Rok później doszło do pamiętnej awarii reaktora energetycznego w Czarnobylu. W efekcie katastrofy polscy naukowcy gruntownie zmienili podejście do kwestii bezpieczeństwa reaktorów jądrowych. Maria została wyposażona w nowoczesne jak na tamte czasy systemy zabezpieczające i układy zapobiegające wystąpieniu negatywnych zdarzeń lub minimalizujące ich konsekwencje.

Zainstalowano wówczas m.in. pasywny układ zalewania kanałów paliwowych wodą basenową. System miał zadziałać w przypadku spadku ciśnienia w obiegu chłodzenia elementów paliwowych.

Modernizacja i zabezpieczenie Marii trwało kilka lat. Reaktor uruchomiono ponownie w 1992 roku, a w roku następnym podjęta została regularna eksploatacja, która trwa do dziś. Co więcej, od 1995 roku, po zakończeniu działalności Ewy, Maria stała się jedynym działającym reaktorem jądrowym w Polsce.

Szacuje się, że reaktor Maria może być eksploatowany do 2020 roku, a po kolejnej modernizacji, nawet do lat 2050-2060.

Jak z dumą informuje Narodowe Centrum Badań Jądrowych, pomimo upływu lat i korzystania z programu użytkowego niemal identycznego z tym sprzed blisko pół wieku, Maria to obecnie jeden z najlepszych reaktorów w Europie. Także najmłodszy - poza francuskim reaktorem z 1971 roku pozostałe powstały jeszcze w latach 60.

Co jeszcze wyróżnia Marię spośród innych reaktorów? Urządzenie ma bardzo korzystne położenie geograficzne - jest oddalone od osiedli ludzkich. Dzięki temu uniknął losu wielu europejskich badawczych reaktorów jądrowych, które zostały zamknięte ze względów bezpieczeństwa.

Maria to również jeden z siedmiu reaktorów na świecie, który wytwarzanie wykorzystywane w medycynie izotopy promieniotwórcze. Poza modyfikacją materiałów i zadaniami badawczymi, Maria wykorzystywana jest również w terapii neutronowej.

Reaktor jest również wykorzystywany do bardzo ciekawych celów, jakim jest autoradiografia malowideł. Ta technika została zastosowana do badania obrazów mistrzów malarstwa weneckiego XIV-XVIII wieku ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie, prezentowanych w ramach wystawy "Serenissima - światło Wenecji" w 2000 roku.

Dzięki tym badaniom dokonano spektakularnego odkrycia. Okazało się bowiem, że pod właściwym obrazem "Portret weneckiego admirała" autorstwa Jacopo Tintoretto, wykryto istnienie innego portretu.

Artur Wróblewski

INTERIA.PL
Reklama
Reklama
Reklama
Reklama