Armia Czerwona opuszcza Polskę po 54 latach - 17 września 1993 r.
W lutym 1945 roku na konferencji w Jałcie przywódcy Związku Radzieckiego Józef Stalin, Stanów Zjednoczonych Franklin Delano Roosevelt i Wielkiej Brytanii Winston Churchill zasiedli do rozmów, które zdecydowały o powojennym kształcie Europy. Podczas jałtańskich obrad przypieczętowano los Polski oraz krajów Europy Środkowo-Wschodniej.
Polska, mimo wielkiego wojennego poświęcenia, znalazła się w sowieckiej strefie wpływów. Państwo totalitarne, którym rządził Józef Stalin, aby skutecznie kontrolować obszar powojennej Polski oraz narzucić nową władzę, musiało dysponować wystarczającymi siłami zbrojnymi a także aparatem terroru, który w każdej chwili mógł skutecznie zdławić próbę wydostania się spod sowieckiego jarzma.
W celu efektywnego kontrolowania sytuacji w Polsce, a także wsparcia miejscowych władz komunistycznych, na mocy dyrektywy Nr 11097 z 10 czerwca 1945 roku powołano w miejsce dotychczasowego 2 Frontu Białoruskiego Północną Grupę Wojsk, której siedzibą stała się Legnica.
Obecność Armii Czerwonej miała stać się gwarantem kształtowania polskiej polityki, będącej faktycznie wyrazem woli wschodniego sąsiada. Miała być także elementem nacisku na polskich komunistów oraz ewentualnie opozycję o czym świadczyły ruchy sowieckich wojsk w październiku 1956 roku, a także ćwiczenia wojskowe w czasie poprzedzającym wprowadzenie stanu wojennego w 1981 roku.
Dla przemian, suwerenności i przyszłości Polski oraz zmian zapoczątkowanych w 1989 roku ważną sprawą była kwestia wycofania radzieckich wojsk stacjonujących na naszym terytorium.
Po raz pierwszy starania o wyjazd Północnej Grupy Wojsk podjął w 1990 roku rząd Tadeusza Mazowieckiego. W grudniu 1990 roku rozpoczęły się oficjalne rozmowy między rządami Polski i Związku Radzieckiego dotyczące tej kwestii.
27 października 1991 roku podpisano porozumienie w tej sprawie. Po upadku Związku Radzieckiego kolejną umowę, tym razem z Federacją Rosyjską zawarł rząd Jana Olszewskiego. Na mocy tego układu zawartego 22 maja 1992 roku zdecydowano również o tranzycie przez Polskę sił radzieckich odwołanych z terytorium dawnej Niemieckiej Republiki Demokratycznej.
W symboliczną rocznicę agresji radzieckiej na Polskę 17 września 1993 r., na dziedzińcu Belwederu odbyło się oficjalne pożegnanie ostatnich rosyjskich żołnierzy stacjonujących w naszym kraju. Podczas tej uroczystości prezydent Lech Wałęsa powiedział: "Dzień 17 września stał się w polskich dziejach datą bolesną i złowieszczą, otwierając drogę, która wiodła Polaków do więzień i łagrów, do Katynia, do męki, poniżenia i zniewolenia. (...) Dzisiejszy dzień, właśnie dzień 17 września 1993 roku, kończy pewną epokę w naszej wspólnej historii. Dopełnia się miara sprawiedliwości dziejowej".
Mariusz Czapla
Historyk, absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego, doktorant w Instytucie Kulturoznawstwa Akademii Ignatianum w Krakowie.
