Konstytucja 1997 r. Więcej władzy dla premiera
Konstytucja z 1997 roku w porównaniu z Małą Konstytucją zwiększyła władzę premiera poprzez wprowadzenie konstruktywnego wotum nieufności (tzn. możliwości odwołania rządu przez Sejm tylko w przypadku jednoczesnego powołania nowego szefa gabinetu), osłabiając jednocześnie prezydenta.
Konstytucja usuwając sformułowania sugerujące możliwość powoływania "ministrów prezydenckich" w trzech strategicznych resortach i sprawowanie przez głowę państwa "ogólnego kierownictwa" w dziedzinie stosunków zagranicznych i bezpieczeństwa państwa. W relacjach z Sejmem prezydent zachował prawo weta wobec uchwalanych ustaw, obniżono jednak sejmową większość umożliwiającą oddalenie go z 2/3 (66,7 proc.) do 3/5 (60 proc.) posłów przy obecności, co najmniej połowy ustawowej ich liczby. Zachowano także możliwość zwracania się prezydenta do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z konstytucją, traktując tę możliwość jako wykluczającą się z założeniem weta. Według Małej Konstytucji prezydent mógł skorzystać z obu uprawnień, w nowej - z jednego.
Pozycja ustrojowa Sejmu zmieniła się na korzyść także w relacjach z Senatem. Poprawki do ustawy wniesione w izbie wyższej lub jej weto Sejm może oddalać bezwzględną większością głosów, a nie kwalifikowaną (2/3) jak uprzednio. Konstytucja wprowadziła też dwie istotne zmiany w kwestii obywatelskich uprawnień legislacyjnych - możliwość wniesienia projektu ustawy z inicjatywy obywatelskiej (100 tys. podpisów) i instytucję indywidualnej skargi konstytucyjnej.
Bardzo obszerny rozdział II Konstytucji zawiera szeroki, zgodny z międzynarodowymi standardami, katalog praw i wolności człowieka. Środkiem ich ochrony jest chociażby przepis mówiący o tym, że przepisy Konstytucji stosuje się bezpośrednio. Wprowadzono obok skargi konstytucyjnej skargę sądową, zachowano prawo odwoływania się od decyzji i instytucję Rzecznika Praw Obywatelskich. Gwarancją bezpieczeństwa socjalnego w świetle konstytucyjnych przepisów jest sama zasada sprawiedliwości społecznej jako cel państwa. Prawa socjalne zapisano jako zadania władz publicznych, uwzględniwszy także szczególną opiekę dla tych grup społecznych, których zdolność do samodzielnego kierowania swoim losem może być ograniczona.
Wśród obowiązków obywatelskich zwraca uwagę zaakcentowanie obowiązku ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych określonych w ustawie (płacenia podatków) i obowiązek przestrzegania prawa - co rzadko bywa artykułowane w konstytucjach państw europejskich, stanowiąc rzecz jakby oczywistą, w Polsce być może warte jest jednak przypomnienia. Normy konstytucyjne dotyczące finansów publicznych także stanowiły na polskim gruncie nowość. Wprowadzono Radę Polityki Pieniężnej, odpowiedzialną za założenia polityki monetarnej i przedkładającą je Sejmowi równolegle z przedkładanym przez rząd projektem budżetu. Określona został górna granica długu publicznego w wysokości trzech piątych wartości produktu krajowego brutto.
Zobacz także: Kalendarium 1997 r.
Źródło: "Wielka Historia Polski" Wydawnictwo Pinnex, Kraków 2000
