Transformacja ustrojowa. Definicja
Transformacją ustrojową (precyzyjniej jest nazywać ją transformacją systemową) najczęściej określa się całość zmian zachodzących w Polsce począwszy od 1989 roku.
Charakter tych zmian powoduje, że mają one cechy zarówno reformowania, jak i rewolucji (oddaje to termin T.G. Asha "refolucja"), a stosunkowo dobrze specyfikę tę oddaje określenie ich jako radykalnej zmiany społecznej. W sferze politycznej jest to zmiana idąca w kierunku stworzenia systemu w pełni demokratycznego, respektującego i gwarantującego podstawowe prawa i wolności obywatelskie, opartego na demokracji parlamentarnej, samorządności terytorialnej i pluralizmie politycznym.
Spory w tym zakresie dotyczyły przede wszystkim rozstrzygnięcia dotyczącego pozycji prezydenta czy stosowanego systemu wyborczego. W sferze ekonomicznej, w której przeobrażenia są przede wszystkim wynikiem decyzji politycznych, zmiany polegają na tworzeniu gospodarki kapitalistycznej, opartej na zasadach wolnego rynku i własności prywatnej. Podstawowe spory, które nadal częściowo trwają, obejmują takie kwestie, jak tempo, zakres i sposób przeprowadzenia prywatyzacji majątku państwowego czy zakres funkcji socjalnych państwa. Transformacja obejmuje także konieczne zmiany w sferze świadomości i zachowań społecznych - sposobów myślenia, postrzegania i oceniania rzeczywistości, nawyków i wzorów zachowań itp., w kierunku zgodnym z wymaganiami inaczej niż poprzednio zorganizowanego i działającego systemu politycznego oraz sposobu gospodarowania.
Transformacja związana jest z pełnym otwarciem na wpływy zewnętrzne, przejmowaniem z zewnątrz oddziaływań tak pożądanych, jak i niepożądanych. W sposób oczywisty przeobrażenia o takim charakterze wpływają na całość życia społecznego - dotyczą rodziny, miejsca pracy, czasu wolnego, kultury, wierzeń, stowarzyszeń itd., i oprócz skutków pożądanych i zamierzonych, przynoszą wiele zjawisk negatywnych, zachodzących częściowo w sposób żywiołowy. Tak rozumiana transformacja systemowa jest procesem długotrwałym, w dalszym ciągu dokonującym się, a ponadto nie mającym wyraźnie zdefiniowanego "punktu dojścia".
Źródło: "Wielka Historia Polski" Wydawnictwo Pinnex, Kraków 2000
