Auschwitz przed sądem

Niemcy w grudniu 1963 roku. Gospodarka kwitnie, ludzie mogą sobie pozwolić na sute prezenty pod choinkę. Wszyscy patrzą do przodu, wojna skończyła się 18 lat wcześniej. O zbrodniach dokonanych w imieniu narodu niemieckiego nikt głośno nie mówi. Wyjątkiem jest Fritz Bauer.

Prokurator generalny Hesji i jego zespół młodych prawników odnaleźli na całym świecie świadków zbrodni i namówili ich, by przyjechali do Frankfurtu i opowiedzieli przed sądem, jakich zbrodni dopuścili się Niemcy. To, że 20 grudnia 1963 rozpoczął się pierwszy tzw. "frankfurcki proces oświęcimski" jest przede wszystkim zasługą Fritza Bauera.

- Bez niego ten proces nie odbyłby się nigdy w takiej formie - twierdzi Ronen Steinke, biograf Bauera.

Bauer, który w 1949 roku powrócił do RFN z emigracji w Szwecji, już wkrótce potem wsławił się zrehabilitowaniem zamachowców, którzy 20 lipca 1944 próbowali zamordować Hitlera. Do historii przeszedł jednak jako ten prokurator, który jako pierwszy postawił przed sądem katów z Auschwitz. Sam zresztą, jako osoba pochodzenia żydowskiego, był więźniem obozu koncentracyjnego Heuberg koło Tybingi.

Przed ławą przysięgłych zeznawało w sumie 360 świadków "o piekle, które na zawsze związane będzie z nazwą Auschwitz" - jak powiedział sędzia Hans Hofmeyer. 211 świadków to ocaleni więźniowie Auschwitz. Wśród nich było wielu Polaków.

Lista oskarżonych obejmowała 22 nazwiska. Głównym oskarżonym jest Robert Mulka, były adiutant komendanta obozu Rudolfa Hössa. Tak jak większość oskarżonych milczy lub wszystkiemu zaprzecza. O zamordowaniu mililonów ludzi w komorach gazowych nic jakoby nie wiedział.

Sąd wydał stosunkowo łagodne wyroki. Zapadło dziesięć kar pozbawienia wolności od 3,5 do 14 lat i jeden wyrok dziesięciu lat kary dla młodocianych - oskarżony Hans Stark miał w chwili przybycia do Auschwitz 19 lat. Sam Mulka otrzymał karę 14 lat więzienia.

Tylko sześciu oskarżonym udało się udowodnić morderstwo. Zostali skazani na kary dożywotniego więzienia. Dwóch oskarżonych zostało w trakcie procesu z niego wyłączonych ze względu na stan zdrowia, trzy osoby uniewinniono z braku dowodów.

Pomimo to "procesy oświęcimskie" były przełomem. Po raz pierwszy bowiem głośno mówiło się w RFN o niemieckich zbrodniach. W domach rozpoczęły się rozmowy młodych z rodzicami, o tym co robili oni w czasie wojny. Kilka lat później na ulice zachodnich Niemiec wyjdzie młodzież, by protestować przeciwko zakłamaniu i negowaniu winy przez starsze pokolenie. A to początek zupełnie nowego rozdziału w powojennej historii Niemiec.

Sarah Judith Hofmann / Bartosz Dudek red. odp.: Elżbieta Stasik, Redakcja Polska Deutsche Welle

Tu znajdziesz dokumentację procesu z zeznaniami polskich świadków