NSZZ "Solidarność". Historia powstania związku
Utworzony 17 września 1980 roku podczas spotkania przedstawicieli ok. 500 Międzyzakładowych Komitetów Strajkowych z całej Polski, którzy zdecydowali o powołaniu jednego, ogólnokrajowego związku.
Zarejestrowany 10 listopada 1980 roku pod presją strajku powszechnego. Przyjęto terytorialną zasadę zorganizowania się, choć potem struktura terytorialna została uzupełniona przez ponad siedemdziesiąt sekcji branżowych i zawodowych. W wyniku szybkiego rozwoju w jesieni 1981 roku osiągnął blisko 9,5 miliona członków. Był określany jako ruch społeczny, często z dodatkiem "opozycyjny". Program "S" uchwalony przez I Krajowy Zjazd Delegatów obejmował właściwie całość życia publicznego; w sferze gospodarczej obejmował uspołecznienie gospodarki, usamodzielnienie przedsiębiorstw, likwidację nomenklatury partyjnej, w sferze politycznej - zmianę ustroju idącą w kierunku demokracji parlamentarnej.
Przewodniczącym związku został wybrany pełniący od początku tę funkcję Lech Wałęsa. Po wprowadzeniu stanu wojennego NSZZ "Solidarność" został zawieszony, a następnie zdelegalizowany. W tym okresie ciągłość związku podtrzymywały początkowo liczne struktury działające w podziemiu. Na czele związku stanęła ukształtowana 22 kwietnia 1982 roku Tymczasowa Komisja Koordynacyjna. Wraz z upływem czasu, likwidacją wielu struktur przez organy bezpieczeństwa, spadkiem aktywności społecznej itp. działalność ulegała osłabieniu.
Po amnestii we wrześniu 1986 roku została utworzona działająca jawnie Tymczasowa Rada, która w 1987 połączyła się z TKK tworząc Krajową Komisję Wykonawczą. Oprócz tego, wokół Wałęsy od maja 1987 roku ukształtowała się grupa osób, które w grudniu 1988 utworzyły Komitet Obywatelski, reprezentujący stronę solidarnościową przy okrągłym stole. W wyniku zawartych tam porozumień NSZZ "Solidarność" został ponownie zarejestrowany, a następnie był siłą firmującą niezależnych kandydatów w wyborach w czerwcu 1989 roku i po nich rząd Mazowieckiego. Po wyborze Wałęsy na prezydenta przewodniczącym związku został Marian Krzaklewski, który sprawuje tę funkcję do dzisiaj. NSZZ "Solidarność" w roku 1990 liczył jeszcze ok. 2,3 mln członków; obecnie liczba ta spadła do ok. 1 mln.
W 1991 roku NSZZ "Solidarność" jako odrębne ugrupowanie wszedł do parlamentu, choć zdobył niewiele ponad 5 proc. głosów, w 1993 roku nie przekroczył bariery 5 proc. (a więc nie miał swych posłów). W 1996 roku M. Krzaklewski doprowadził do powstania koalicji pod nazwą Akcja Wyborcza Solidarność (do NSZZ "Solidarność" należała połowa głosów), która wygrała wybory w 1997 roku, sprawowała władzę przez cztery lata i nie weszła do Sejmu w wyborach w 2001 roku.
Źródło: "Wielka Historia Polski" Wydawnictwo Pinnex, Kraków 2000
