Ruch Polityczny "Wyzwolenie"

W latach 1980-1981 działacze Ruchu byli aktywnymi członkami NSZZ "Solidarność", a po wprowadzeniu stanu wojennego część z nich była zatrudniona w spółdzielni Agencja Omnipress, założonej przez dziennikarzy zwolnionych z pracy po 13 grudnia 1981 roku. Szefem Ruchu był Strug, a z całą organizacją było związanych około trzydziestu osób z terenu Warszawy i okolic. Przynależność do "Wyzwolenia" związana była ze złożeniem ślubowania, którego tekst nie został ujawniony.

Członkowie Ruchu Politycznego "Wyzwolenie" deklarowali, że wywodzą się z tradycji "Solidarności", kierując się ideałami Związku, ale podkreślali, że stanowią strukturę wobec niego odrębną.

Podstawy ideowe Ruchu zostały przedstawione w pierwszym numerze miesięcznika "Wyzwolenie" ze stycznia 1984 roku. Opublikowano wówczas podstawowe dokumenty programowe: "Deklarację Ruchu Politycznego Wyzwolenie", "Cele polityczne", "Bieżące cele polityczne" i "Elementy programu Ruchu Politycznego Wyzwolenie". Jako główny cel uznano odzyskanie niepodległości i utworzenie wolnej Rzeczpospolitej Polskiej, opartej na założeniach ustrojowych liberalnej demokracji parlamentarnej. Niepodległość miała być osiągnięta dzięki postępującemu rozkładowi komunistycznego systemu władzy oraz z drugiej strony samoorganizacji społeczeństwa opartej na działalności podziemnej.

Podstawową formą aktywności Ruchu była działalność wydawnicza. Najważniejszym forum, na którym prezentowano publicystykę oraz myśl polityczną, było pismo "Wyzwolenie". Zostało założone przez Adama Struga, Janusza Czarniawskiego, Marcina Galca, Lecha Jęczmyka i Jana Bazyla Lipszyca. W skład redakcji wchodzili: Strug, który był redaktorem naczelnym, jego zastępca Galec oraz Małgorzata Dąbrowska, Andrzej Krajewski, Lipszyc i Elżbieta Misiak-Bremer.

Teksty zamieszczane w "Wyzwoleniu" były autorstwa następujących osób:

·         Leon Bójko -  [pseudonim ] Roman Biednota,

·         Sławomir Bugajski - Alfred B.Grubba,

·         Janusz Czarniawski - P. Janczar, pj,

·         Jerzy Eysymontt - Jur, Jerzy Jurczyński,

·         Marcin Galec - Paweł, Paweł Ursyn,

·         Andrzej Gelberg - Krzysztof Kocoń,

·         Katarzyna Gonta-Grabiec - Gracjana Parmer,

·         Maria Hernandez-Paluch - Konrad Struga,

·         Tadeusz Jarski-Jarzembowski,

·         Lech Jęczmyk - Andrzej Zawada, Antoni Zajonc,

·         Krzysztof Kauba - Leszek Żak,

·         Andrzej Krajewski - Ajaks,

·         Jan Lohmann - Feliks,

·         Elżbieta Misiak-Bremer - Jan Gwiazdowski, Ju-Ro, Michał G., Redaktor, Teresa T., Andrzej Jeżewski,

·         Piotr Moszyński - Tow. Hrabia,

·         Waldemar Pernach - Wero,

·         Jerzy Rachowski - Teodor Bossak,

·         Witold Rawski - Sejan,

·         Adam Strug - Karol P., Karol-Polak, Kazimierz Kontorski, Kwit, Roman, Wiktor Róg, Wit, Karol Wit, Witold, Zetor, Witold Porażka,

·         Zenon Wilczewski - Stefan Hornostajski,

·         Włodzimierz Wowczuk - Andrzej Kurbski, M.Ł., Michał Łożeński, Michał Briański, Brutus,

·         Andrzej Krzysztof Wróblewski - Zenon Kołodziejski.

Na temat trudnych początków poligrafii "Wyzwolenia" wspominał Janusz Czarniawski: "Były oczywiście wielkie problemy z pozyskaniem papieru, farb, maszyn drukarskich oraz - co najważniejsze i najtrudniejsze - pewnego lokalu, w którym można było ulokować drukarnię. Wszystkie te problemy w tylko Jemu wiadomy sposób potrafił rozwiązać Marcin [Galec], ale 'wpadki' też się oczywiście zdarzały. Taka najważniejsza zdarzyła się w 1984 roku, kiedy to 'wpadła' nasza drukarnia koło Otwocka, na szczęście bez konsekwencji dla drukarza i dla nas. Trzeba było wtedy od nowa organizować całe przedsięwzięcie, a przede wszystkim znaleźć drukarnię, która drukowałaby nasze wydawnictwa. Jedne nie miały technicznych możliwości, inne stawiały warunki, jak np. Wydawnictwo zarządu Regionu Mazowsze NSZZ 'S' (drukowało w tym czasie na najnowocześniejszych maszynach w Regionie), wydając pismo informacyjne 'Tygodnik Mazowsze'. Odmówiło nam ze względu na niepodległościowe treści naszych wydawnictw, po prostu przed drukiem chciało nas ocenzurować! Czy już wtedy obawiano się reakcji pro-moskiewskiego lobby? Bez problemu natomiast podjęło się druku naszych wydawnictw ugrupowanie występujące pod szyldem "Trockiści" (sic!). Nie cenzurowali nas, ale za to za usługi musieliśmy płacić wyjątkowo drogo".

Kłopoty z drukiem skończyły się po otrzymaniu pomocy z zagranicy. Dzięki nawiązaniu stałego kontaktu z działającą w Londynie niezależną organizacją "Solidarity with Solidarity", kierowaną przez Tadeusza Jarskiego-Jarzembowskiego, do rąk działaczy Ruchu Politycznego "Wyzwolenie" trafił nowy offset, który zaspokajał potrzeby poligraficzne do 1989 roku, po czym maszyna została przekazana Związkowi Polaków na Litwie.

W drugiej połowie 1984 r. nowa drukarnia "Wyzwolenia" zaczęła funkcjonować w willi na Mokotowie należącej do związanej z Ruchem Katarzyny Gonty-Grabiec. Łącznie od stycznia 1984 roku do czerwca 1989 roku ukazało się dwadzieścia sześć numerów pisma, nie licząc numerów specjalnych.

"Wyzwolenie" ukazywało się z podtytułem "niezależny miesięcznik polityczny". Oprócz tekstów programowych pismo zawierało m.in. bieżącą publicystkę polityczną, opisując funkcjonowanie systemu władzy w Polsce, sytuację prawną, represje, aktualne problemy międzynarodowe, ze szczególnym uwzględnieniem problematyki sowieckiej.

Ukazywały się teksty autorów zagranicznych - Richarda Pipesa, Alaina Besançona i fragmenty wspomnień Winstona Churchilla dotyczące konferencji w Jałcie. Zamieszczane były wywiady (m.in. z Władimirem Bukowskim i Guy Sormanem), wiersze (Grzegorza Przemyka, Antoniego Pawlaka i K. Gonty-Grabiec), artykuły z pism emigracyjnych i przeglądy bieżących wydarzeń.

Pismo było wydawane w nakładzie 600-800 egzemplarzy i kolportowane głównie na terenie Warszawy. Każdy numer liczył od 26 do 40 stron.

30 maja 1985 r. ukazało się kolejne pismo Ruchu Politycznego "Wyzwolenie" - "Dekada Polska". Do 11 czerwca 1989 roku ukazało się łącznie piętnaście numerów, wydawanych nieregularnie. Pismo zawierało głównie bieżącą publicystykę polityczną.

W 1988 roku "Wyzwolenie" wydało książkę Wiktora Suworowa "Akwarium", która okazała się ważnym wydarzeniem w niezależnym ruchu wydawniczym. Było to pierwsze polskojęzyczne wydanie tej publikacji w tłumaczeniu Natalii Wiślicz.

Działalność wydawniczą Ruchu uzupełniały krajowe przedruki paryskiego pisma "Kontakt", kartki okolicznościowe, koperty z serii "Ludzie myśli, czynu Polski Niepodległej" z podobiznami polskich bohaterów narodowych oraz bloczek znaczków.

Pieniądze na działalność Ruchu Politycznego "Wyzwolenie" pochodziły z kolportażu własnych wydawnictw, dobrowolnych wpłat sympatyków oraz z finansowego wsparcia z Zachodu, przede wszystkim od "Solidarity with Solidarity".

Inną formą działalności, choć sporadyczną, były akcje ulotkowe przeprowadzane na terenie Warszawy. Ruch Polityczny "Wyzwolenie" ustanowił własną coroczną nagrodę za publicystykę polityczną. Pierwszą w 1985 roku otrzymał Piotr Wierzbicki za książkę "Myśli staroświeckiego Polaka".

RP "Wyzwolenie", zdając sobie sprawę z ograniczonego zasięgu działania, poszukiwał współpracy z innymi organizacjami o podobnych założeniach programowych. Do pierwszego porozumienia doszło 6 grudnia 1985 r. z Organizacją "Wolność - Sprawiedliwość - Niepodległość". W wydanym wówczas komunikacie zapisano, że obie struktury: "postanowiły zacieśnić swą współpracę [...] Obydwie organizacje tworzą Federację WSN - Wyzwolenie, której celem jest koordynacja inicjatyw politycznych, współpraca programowa, wydawnicza i organizacyjna", przy zachowaniu odrębności organizacyjnej.

3 maja 1987 r. Ruch wszedł w skład Porozumienia Partii i Organizacji Niepodległościowych, w ramach którego znalazły się również: Grupa Polityczna "Samostanowienie", Organizacja "Wolność-Sprawiedliwość-Niepodległość", Organizacja Liberalnych Demokratów "Niepodległość", Unia Demokratów "Baza" i Polska Partia Niepodległościowa. Zaowocowało to bliższą współpracą między tymi strukturami oraz regularnym publikowaniem wspólnych oświadczeń dotyczących bieżących kwestii politycznych.

Organizacje skupione w "PPiON" były przeciwne kompromisowi z władzami komunistycznymi. Wynikał stąd niechętny stosunek do rozmów "okrągłego stołu" i kontraktowych wyborów z czerwca 1989 r. Porozumienie Partii i Organizacji Niepodległościowych dążyło do utworzenia odrębnego centrum politycznego, którego celem miało być odzyskanie pełnej niepodległości. Jednym z działań zmierzających w kierunku większej integracji całej formacji była konferencja przeprowadzona w maju 1988 r. w austriackim miasteczku Ramzau, położonym w Alpach. Oprócz przedstawicieli "PPiON" uczestniczyły w niej osoby delegowane z kraju przez Solidarność Walczącą, Liberalno-Demokratyczną Partię "Niepodległość", organizacje emigracyjne oraz członkowie Rządu RP na Uchodźstwie - Ryszard Kaczorowski i Zbigniew Scholtz. Przedstawicielem Ruchu w Ramzau był Marcin Galec.

3 maja 1989 r. Organizacja "Wolność-Sprawiedliwość-Niepodległość", Ruch Polityczny "Wyzwolenie", Ruch Społeczny "Solidarność", Ruch Wolnych Demokratów i Unia Demokratów "Baza" utworzyły Porozumienie Demokratów Polskich. Jego jawnymi rzecznikami zostali Jerzy Jackl z Warszawy i Andrzej Szcześniak z Wrocławia, a przedstawicielem Ruchu został Marcin Galec. Głównym celem tego porozumienia było wprowadzenie w Polsce demokratycznego systemu parlamentarnego.

Ruch Polityczny "Wyzwolenie" zaprzestał działalności w drugiej połowie 1989 r. W barwnej mozaice konspiracyjnych organizacji niepodległościowych działających w Polsce w latach 80. stanowił jedno z istotnych ogniw.

Włodzimierz Domagalski

Zamieszczone ilustracje pochodzą ze strony encyklopedia-solidarnosci.pl