Stowarzyszenie PAX
W okresie Polski Ludowej jedna z koncesjonowanych organizacji katolików świeckich.
Założona przez istniejące od 1945 r. środowisko działaczy katolickich skupionych wokół tygodnika "Dziś i Jutro" (w tym wywodzących się z ONR "Falanga" i Konfederacji Narodu), formalnie zarejestrowana w 1952 r., a od 1956 działająca na terenie całej Polski. PAX, zdominowany przez ambicje przywódcy Bolesława Piaseckiego, korzystając z poparcia PZPR dążył (szczególnie w latach 50-tych) do zmonopolizowania reprezentacji środowisk katolickich i pośredniczenia między władzami państwowymi i partyjnymi a Kościołem katolickim.
Akcentował poparcie dla ustroju politycznego i społeczno-gospodarczego i deklarował poparcie dla polityki kolejnych ekip partyjnych, co niejednokrotnie prowadziło do konfliktów z hierarchią kościelną i rozłamów wewnętrznych (fronda 1955, secesja 1956). Kilkakrotne próby przekształcenia stowarzyszenia w partię polityczną zakończyły się fiaskiem. Liczebność PAX-u początkowo ograniczano metodami administracyjnymi (w latach 60. zrzeszało ok. 2 tys. osób, a w 80. - już 20 tys.). Stowarzyszenie reprezentowane było w Sejmie od 1947 roku tworząc odrębne koło, a jego przedstawiciel wchodził w skład Rady Państwa. Prowadziło także działalność gospodarczą (m.in. przedsiębiorstwo Inco i Veritas, po 1960 roku połączone w Zjednoczone Zespoły Gospodarcze) i wydawniczą (Instytut Wydawniczy PAX).
Prezesami PAX byli: Bolesław Piasecki (do 1979), Ryszard Reiff (do 1982), Zenon Komender (do 1989), Maciej Wrzeszcz (do 1989). W 1968 roku niektórzy z liderów PAX uczestniczyli w akcji propagandowej przeciwko protestującym studentom i składającym interpelacje w tej sprawie posłom koła Znak. W 1980 roku część działaczy PAX wstąpiła do NSZZ "Solidarność". W latach 1989 - 91 zmianie uległ program stowarzyszenia, zrezygnowano z politycznej formuły organizacji, a w 1994 roku przekształcono ją w Stowarzyszenie Civitas Christiana.
Źródło: "Wielka Historia Polski" Wydawnictwo Pinnex, Kraków 2000
