Unia Wolności. Historia powstania

Pierwsze z tych ugrupowań, Unia Demokratyczna, zostało utworzone w grudniu 1990 roku przez zwolenników Tadeusza Mazowieckiego, popierających go w wyborach prezydenckich, a w jej skład weszły: Ruch Obywatelski - Akcja Demokratyczna (utworzony w lipcu 1990, z udziałem m.in. Zbigniewa Bujaka, Władysława Frasyniuka, Adama Michnika, Zofii Kuratowskaiej, Jana Lityńskiego, Jana M. Rokity, Henryka Wujca) z wyjątkiem socjaldemokratycznej grupy z Bujakiem na czele, która utworzyła Ruch Demokratyczno-Społeczny, Forum Prawicy Demokratycznej (powstałe w czerwcu 1990 roku ugrupowanie o charakterze konserwatywno-liberalnym, z udziałem m.in. Aleksandra Halla, Tadeusza Syryjczyka, Tomasza Wołka, Kazimierza M. Ujazdowskiego, Mirosława Stycznia, Henryka Woźniakowskiego) oraz inni członkowie komitetów wyborczych Mazowieckiego. 

Szefem UD został Mazowiecki, a na zjeździe zjednoczeniowym w maju 1991, który ustalił kształt organizacyjny i przyjął program partii, zawiązały się trzy frakcje współtworzące UD - Społeczno-Liberalna, Prawicy Demokratycznej (która opuściła UD tworząc w grudniu 1992 roku Partię Konserwatywną) i Zielonych. W wyborach w 1991 roku UD wygrała zdobywając 12,3 proc. głosów i 62 mandaty, co dało jej możliwość uczestniczenia w koalicjach rządzących, a w wyborach w 1993 roku uzyskała trzeci wynik - 10,6 proc. głosów i 74 mandaty. Drugie z ugrupowań, które utworzyły UW, Kongres Liberalno-Demokratyczny, powstało w oparciu o gdańskie środowisko liberalne, a działało faktycznie od końca 1988 roku (od I Kongresu Liberałów), choć oficjalnie zostało powołane w czerwcu 1990 roku. Do liderów należeli m.in. Janusz Lewandowski, Donald Tusk, Jan Krzysztof Bielecki, Lech Mażewski. Przez kilka miesięcy KL-D działał w ramach PC (do marca 1991). Było to ugrupowanie zajmujące się przede wszystkim opracowaniem, promocją i realizacją liberalnego programu gospodarczego. W wyborach w 1991 roku uzyskał 7,5 proc. głosów i 37 mandatów, w 1993 uzyskując tylko 4 proc. poparcia nie wszedł do Sejmu.

Unia Wolności, będąca ugrupowaniem postsolidarnościowym (ze sporymi wpływami osób ze środowiska korowskiego), zaliczana do ugrupowań centroprawicowych (choć posiada najbardziej liberalny program gospodarczy) i określana często jako partia inteligencka, deklaruje przywiązanie do następujących wartości: wolność, własność, odpowiedzialność, równość szans, patriotyzm, praworządność, kompetencja, tolerancja, umiarkowanie, bezpieczeństwo. Kandydat UW w wyborach prezydenckich w 1995 roku, Jacek Kuroń, zdobył 9,2 proc. (zajmując trzecie miejsce), w roku 2000 Unia nie wystawiła swojego kandydata (a spora część jej elektoratu głosowała na Olechowskiego). W wyborach parlamentarnych w 1997 roku zdobyła 13,4 proc. głosów i przez pierwsze trzy lata kadencji współtworzyła koalicję rządową z AWS. Przewodniczący UW (od 1995 roku) Leszek Balcerowicz był w tym okresie wicepremierem. W wyniku różnic i konfliktów UW opuściła koalicję w 2000 roku, ale i tak poniosła odpowiedzialność za udział w tych nieudanych rządach i w kolejnych wyborach parlamentarnych nie weszła do Sejmu. Z UW nastąpiły dwie znaczące secesje - najpierw część działaczy z J.M. Rokitą odeszła współtworząc Stronnictwo Konserwatywno-Ludowe, a następnie, po objęciu funkcji przewodniczącego przez Bronisława Geremka, odeszli stronnicy D. Tuska, którzy przystąpili do Platformy Obywatelskiej. Po przegranych wyborach nowym przewodniczącym został Władysław Frasyniuk.

Źródło: "Wielka Historia Polski" Wydawnictwo Pinnex, Kraków 2000