Konfederacja dzikowska 1734 r.
Po kapitulacji Gdańska w lipcu 1734 roku Stanisław Leszczyński zbiegł w przebraniu chłopskim do Królewca. Stamtąd ogłosił manifest wydany 20 sierpnia 1734 roku wzywający przywódców konfederacji lokalnych do zawiązania konfederacji generalnej, co uczyniono 5 listopada w Dzikowie koło Sandomierza.
Marszałkiem obrano dwudziestoletniego zaledwie Adama Tarłę, co stało się kamieniem obrazy dla ambitnego dowódcy wojska koronnego, Józefa Potockiego i przyspieszyło jego decyzję o porzuceniu sprawy Leszczyńskiego. W lutym 1735 roku przeszedł on z częścią wojska na stronę Wettyna, otrzymując od niego już w listopadzie tego roku buławę wielką koronną.
Na wiosnę wodzowie konfederacji przygotowali w Wielkopolsce natarcie, które załamało się jednak pod naporem wojsk rosyjskich i saskich. Rozbici konfederaci dzikowscy znaleźli w lecie schronienie na terenie Prus. Tymczasem zwycięska w wojnie z Austrią Francja nie zamierzała kontynuować pomocy dla dogorywającego ruchu, całkowitym fiaskiem zakończyło się zatem poselstwo Jerzego Ożarowskiego do Paryża.
Pod koniec września podpisał on jeszcze w imieniu Leszczyńskiego traktat polsko - francuski, który kilka dni później, po zawarciu pokoju francusko - austriackiego, okazał się tylko świstkiem papieru. Umawiające się strony zobowiązały Leszczyńskiego do abdykacji, pozwalając mu na zachowanie prawa do używania tytułu królewskiego.
Po podpisaniu w styczniu 1736 roku, w tajemnicy przed radą konfederacką, aktu abdykacji wyjechał do Francji. Początkowo zatrzymał się w zamku Meudon pod Paryżem, następnie otrzymał (1737) od Ludwika XV we władanie bogate i ludne księstwo Lotaryngii. Przez okres długich (zm. w 1766 roku) rządów doprowadził do rozkwitu stolicę księstwa, Luneville, oraz Nancy, czyniąc z nich ośrodki nauki i kultury, promieniujące na całą oświeceniową Francję (m.in. w stolicy księstwa zorganizował Akademię Rycerską, a w Nancy Akademię Nauk).
Źródło: "Wielka Historia Polski" Wydawnictwo Pinnex, Kraków 2000
