Bilans dorobku literackiego i artystycznego ​II Rzeczpospolitej

Kontynuowali swoją twórczość wielcy prozaicy - Stefan Żeromski, Władysław Reymont, Andrzej Strug i Wacław Berent. Rozwijali swój talent młodzi twórcy, m.in. Zofia Nałkowska ("Granica" - 1935), Juliusz Kaden-Bandrowski ("Czarne skrzydła" - 1928 - 1929), Maria Dąbrowska ("Noce i dnie" - 1932 - 1934), Jarosław Iwaszkiewicz ("Młyn nad Utratą" - 1934), Maria Kuncewiczowa ("Cudzoziemka" - 1935).

Oryginalną i nowatorską twórczość prezentowali Stanisław Ignacy Witkiewicz (Witkacy), Bruno  Schultz i Witold Gombrowicz. Wśród dramaturgów wyróżniał się Jerzy Szaniawski. Liczne było środowisko wybitnych poetów: Bolesław Leśmian, Leopold Staff, "skamandryci" (Jan Lechoń, Julian Tuwim, Kazimierz Wierzyński, Antoni Słonimski i Jarosław Iwaszkiewicz), a także Maria Jasnorzewska-Pawlikowska i Kazimiera Iłłakowiczówna.

Twórcy literatury i sztuki zrzeszeni byli w Związku Artystów i Kompozytorów Scenicznych (1918), polskim oddziale PEN-Clubu (1924), Związku Artystów Sceny Polskiej (1918). Oficjalnym reprezentantem środowiska literackiego była Polska Akademia Literatury (1933) pod prezesurą Wacława Sieroszewskiego. Przyznawała ona nagrody literackie m.in. Wawrzyn Akademicki.

Bujne było życie teatralne. Jeśli w 1918 roku istniało na ziemiach polskich 12 teatrów, to w 1926 roku było już 47 teatrów stałych, drugie tyle objazdowych, 8 oper i operetek i kilkanaście teatrzyków rewiowych. Prym wiodły teatry w stolicy (z Polskim, Narodowym i Ateneum), Krakowie (im. Słowackiego), Lwowie (Wielkim), i Wilnie (od 1925 Reduta Juliusza Osterwy i Mieczysława Limanowskiego).

Tworzyli znakomici reżyserzy: Leon Schiller i Arnold Szyfman, aktorzy: Elżbieta Barszczewska, Mieczysława Ćwiklińska, Stefan Jaracz, Jan Kreczmar, Jerzy Leszczyński, Ludwik Solski, Józef Węgrzyn, gwiazdy rozrywki: Eugeniusz Bodo, Mieczysław Fogg, Kazimierz   Krukowski, Hanka Ordonówna, Zula Pogorzelska, Ludwik Sempoliński i wielu innych. Bardzo popularne były teatrzyki rewiowe "Qui pro quo" i "Morskie Oko".

Do uznanych twórców w sztukach plastycznych należeli: Julian Fałat, Wojciech Kossak, Jacek Malczewski, Józef Pankiewicz, Leon Wyczółkowski, Olga Boznańska, Tytus Czyżewski, Andrzej i Zbigniew Pronaszkowie, Jan Cybis, Eugeniusz Eibisch, Stanisław Ignacy Witkiewicz i inni. Reprezentowali oni różne szkoły i style malarstwa. Wśród rzeźbiarzy dominowali: Ksawery Dunikowski, Alfons Karny i August Zamoyski, grafików - Tadeusz Kulisiewicz i Władysław Skoczylas, fotografików - Jan Bułhak,    Marian   Dederko i Edward Hartwig.

Nadal największą indywidualnością w dziedzinie muzyki był Karol Szymanowski, chociaż liczne grono młodych muzyków odnosiło również wielkie sukcesy, m.in. Grażyna Bacewicz, Jan Maklakiewicz, Tadeusz Szeligowski i Bolesław Woytowicz. Zdołano zorganizować trzy pierwsze międzynarodowe konkursy pianistyczne im. Fryderyka Chopina (1927, 1932, 1937) oraz zainicjowano międzynarodowy konkurs skrzypcowy im. H. Wieniawskiego (1935).

Niezwykle dynamicznie rozwijała się radiofonia. Jeśli w 1926 roku było zaledwie 5200 radioabonentów, to w 1939 roku aż 1016,5 tys. Radiostacje działały we wszystkich wielkich miastach kraju. W drugiej dekadzie międzywojnia Polskie Radio nadawało już 40 tys. godzin programu rocznie. Pomimo znacznego nacisku politycznego prezentowało ono bardzo wysoki poziom, zwłaszcza audycje literackie i słuchowiska. Dysponowało Wielką Orkiestrą Symfoniczną pod dyrekcją Grzegorza Fitelberga.

Bujny rozkwit nauki, kultury i sztuki w II Rzeczypospolitej świadczył o niezwykle żywych i wszechstronnych aspiracjach narodowych, silnie rozbudzonych pod wpływem odzyskania niepodległości. Przyczynił się znacznie do utrwalenia więzi narodowej i integracji narodu oraz kształtowania nowoczesnej świadomości narodowej, przenikniętej wartościami ogólnohumanistycznymi i demokratycznymi.

--

Źródło: "Wielka Historia Polski" Wydawnictwo Pinnex, Kraków 2000